Odpowiedzi Jose Marii Sisona na pytania Anghelo Godino Pierwszy z 4-częściowych seminariów internetowych na temat książki Sisona: «Podstawowe zasady marksizmu-leninizmu» prowadzonych przez Anakbayan-Europe i National Democratic Online School 9 sierpnia 2020 r.
1. Marksizm możemy podsumować w trzech podstawowych elementach: filozofii, ekonomii politycznej i naukach społecznych. Omówimy te trzy elementy podczas trwania tej serii. Zacznijmy od filozofii, która w marksizmie jest materializmem dialektycznym. Jaki był krajobraz polityczny i ekonomiczny oraz dominujące idee filozoficzne w czasie, gdy Marks wprowadził materializm dialektyczny?
JMS: Politycznie zaostrzyły się napięcia klasowe między wschodzącą burżuazją i ludem z jednej strony, a monarchią i arystokracją ziemską z drugiej w Europie. Podczas gdy burżuazja i monarchia mogły albo ścierać się, jak w rewolucji francuskiej 1788-89, albo iść na kompromis, jak w Anglii, zaostrzały się również sprzeczności klasowe między wschodzącą burżuazją a proletariatem, które ujawniły się w powstaniach robotniczych 1848 roku.
Był to czas, w którym kapitalizm wolnej konkurencji rozwijał się najszybciej w niektórych krajach pod wpływem rewolucji przemysłowej, a burżuazja czerpała korzyści z prymitywnej akumulacji kapitału oraz zastosowania nauki i techniki w przemyśle i rolnictwie. Prymitywna akumulacja kapitału obejmowała plądrowanie kolonii, szybką proletaryzację chłopów i niezwykle długie godziny pracy, od 12 do 16 godzin, a nawet więcej w fabrykach.
Dominujące idee filozoficzne były idealistyczne, racjonalistyczne w Europie kontynentalnej i empiryczne w Anglii. Marks i Engels wywrócili do góry nogami i postawili na materialistycznej podstawie najbardziej rozwiniętą wówczas filozofię idealistyczną, filozofię Hegla, który tłumaczył zmianę za pomocą dialektyki. Skorzystali też z materializmu Feuerbacha, którego rozpoznanie zmysłowej działalności ludzkiej doprowadzili do poziomu krytyczno-praktycznej działalności rewolucyjnej.
Marks i Engels mieli filozofię niemiecką jako podstawowe źródło w rozwijaniu ich dialektyczno-materialistycznego światopoglądu oraz metody poznawania i działania. Zgodnie ze swoją filozofią, mieli brytyjską ekonomię polityczną jako podstawowe źródło wiedzy dla ich krytyki gospodarki kapitalistycznej i zrozumienia jej wewnętrznych praw ruchu. Ich głównym źródłem wiedzy o walce klas i rewolucji społecznej były francuskie nauki społeczne.
2. Wyjaśnijmy, co oznacza materializm w filozofii marksistowskiej, ponieważ może mieć inne konotacje w dzisiejszych czasach. Czym jest materializm i jaki jest związek materii i świadomości?
JMS: Od czasów starożytnych do współczesności podstawowa walka w filozofii zawsze toczyła się między materializmem a idealizmem. Jak po prostu ujął to Engels, to, czy jesteś materialistą, czy idealistą, zależy od tego, od czego zaczynasz. Jeśli punktem wyjścia jest materia, to jesteś materialistą. Jeśli twoim punktem wyjścia jest świadomość, to jesteś idealistą. Dlatego ważne jest, aby znać prawidłowy związek materii i świadomości.
Nauka wykazała, że pojawienie się homo sapiens nastąpiło całkiem niedawno, około 60 000 lat temu, podczas długiej ewolucji przyrody. W ten sposób materia niemyśląca pojawiła się daleko, daleko przed ludzką świadomością. Na tej podstawie materialista oświadcza, że materia poprzedza świadomość w czasie, ale świadomość jest najwyższym stopniem rozwoju materii. Obiektywny idealista twierdzi, że istota nadprzyrodzona ze swoją boską świadomością poprzedziła i stworzyła wszechświat materialny. Oczywiście materialista może odrzucić, że to ludzkość jest odpowiedzialna za stworzenie lub wyobrażenie nadprzyrodzonego, od animizmu przez politeizm do monoteizmu. Idealista subiektywny może wtrącić się i powiedzieć, że jest obojętny na to, co było pierwsze, materia czy świadomość, kładzie nacisk na osobiste doświadczenie oraz empiryczne badania i analizę i próbuje dokonać pozytywistycznego zawłaszczenia nauki do widzenia rzeczywistości poprzez pozory. Istnieje oszałamiająca mnogość subiektywnych filozofii idealistycznych, często zawłaszczających mechanistyczny rodzaj materializmu, ale także popadających w metafizykę.
3. A co ze słowem dialektyka, co to oznacza?
JMS: Dialektykę można rozumieć wąsko jako po prostu wymianę argumentów i kontrargumentów, jak w dialogach sokratejskich. Ale rozwijając filozofię idealistyczną, Hegel w XIX wieku postulował samorozwój myśli poprzez tezę i antytezę, skutkujący syntezą, która jest nowym i wyższym rodzajem tezy. Ten idealistyczny dialektyczny proces przemiany ideowej ma się urzeczywistniać później w przemianie historycznej i społecznej.
Marks i Engels przyjęli koncepcję dialektyki, ale postawili ją na materialistycznej podstawie i odrzucili podstawę idealistyczną. Odrzucali także heglowskie pojęcie dialektycznego procesu dochodzenia do syntezy jako ostatecznego i najwyższego punktu rozwoju. Przedstawiają prawo sprzeczności jako istniejące i działające w przedmiotach materialnych oraz w procesie ich poznawania. Engels przedstawił trzy podstawowe prawa sprzeczności lub dialektyki materialistycznej: negację negacji, wzajemne przenikanie się lub jedność przeciwieństw oraz przemianę ilości w jakość.
Marks gruntownie zastosował dialektykę materialistyczną w krytyce kapitalistycznej ekonomii politycznej. Obserwował i analizował wszystkie sprzeczne czynniki w gospodarce kapitalistycznej: między kapitałem a pracą oraz w obrębie kapitału i pracy, aby zrozumieć, jak zachodzą zmiany w systemie kapitalistycznym i jak walka klasowa między burżuazją a proletariatem zaowocuje zdobyciem władzy przez proletariat i ustanowieniem socjalizmu.
4. Marks i Engels rozwinęli materializm dialektyczny. Czym różnił się od dialektyki Hegla i materialistycznej podstawy Feuerbacha?
JMS: Dialektyka Marksa i Engelsa, mająca podstawę materialistyczną, różni się od dialektyki Hegla, która ma podstawę idealistyczną. Zmiana wynika ze sprzeczności w obrębie obiektów materialnych lub społeczeństw, a nie jest zwykłą kopią lub odbiciem procesu myślenia jakiegokolwiek nadprzyrodzonego ducha lub ludzkiego intelektu.
Co więcej, zmiana nie kończy się na syntezie heglowskiej ani na państwie pruskim jako najwyższej realizacji myśli w historii. Marksistowscy materialiści dialektyczni twierdzą, że zmiana jest trwała. Nawet bezklasowe społeczeństwo komunistyczne, które jest ogromnym postępem od kapitalizmu przez socjalizm, nie jest końcem historii.
Materializm Feuerbacha radykalnie odchodzi od filozofii idealistycznej i uznaje świadomy i zmysłowy charakter człowieka, ale odbiega od materializmu dialektycznego, który pociąga za sobą krytyczną analizę społeczeństwa i rewolucyjną działalność mas w celu dokonania fundamentalnej zmiany społeczeństwa.
5. Istotą materializmu dialektycznego jest to, że wszystko podlega ciągłym zmianom. Czy możesz wyjaśnić ten proces? Jaka jest podstawa zmiany?
JMS: Jeszcze przed pojawieniem się homo sapiens na ziemi, proces nieustannych zmian w przyrodzie przebiegał poprzez prawo sprzecznych ruchów między atomami i między cząsteczkami oraz między największymi obiektami, takimi jak oceany i lądy, poprzez zmiany klimatu i ruchy płyt tektonicznych. Naukowcy pokazali zmiany geologiczne, wielkie epokowe zmiany klimatyczne oraz rozwój flory i fauny na Ziemi.
Podczas gdy proces ciągłych zmian w naturze jest ewolucyjny i stosunkowo powolny, proces ciągłych zmian w społeczeństwie jest stosunkowo szybki i rewolucyjny na każdym etapie rozwoju społecznego ze względu na poznawczą zdolność homo sapiens do uczenia się z praktyki społecznej, która obejmuje produkcję, walkę klas i badania naukowe.
Istnienie prymitywnych społeczeństw komunalnych trwało ponad 50 do 60 tysięcy lat, ale rozwój społeczeństwa ludzkiego od społeczeństwa niewolniczego przez społeczeństwo feudalne do społeczeństwa kapitalistycznego zajął tylko około 6000 lat. Postęp społeczeństwa wyraźnie się kumuluje, zwłaszcza od czasu nadejścia metalurgii, alfabetyzacji i walki klasowej. Kapitalizm zaczął rosnąć w państwach-miastach basenu Morza Śródziemnego w XIII wieku i można zaobserwować, jak rósł jeszcze szybciej po przyjęciu procesów elektromechanicznych i chemicznych w czasie rewolucji przemysłowej.
6. Abyśmy mogli lepiej zrozumieć, podaj proszę konkretne przykłady trzech następujących praw dialektyki, a mianowicie: 1) negacja negacji, 2) jedność przeciwieństw, 3) prawo zmiany ilościowej do jakościowej.
JMS: Aby wyjaśnić negację negacji: Nie ma formacji społecznej lub zjawiska, które nie jest poprzedzone swoim przeciwieństwem i które nie podlega negacji prowadzącej do nowej formacji lub zjawiska. Kapitalizm był wcześniej negacją feudalizmu, a sam z kolei podlega negacji przez socjalizm.
Aby wyjaśnić jedność przeciwieństw: Sprzeczne czynniki, takie jak kapitał i praca lub burżuazja i klasa robotnicza, są ze sobą powiązane, a ich względna jedność i tymczasowa równowaga określają charakter społeczeństwa kapitalistycznego pod rządami burżuazji. Ale burżuazja i klasa robotnicza mają sprzeczne interesy i dochodzi do walki klasowej, a kiedy klasie robotniczej uda się pokonać burżuazję, staje się nową klasą rządzącą w społeczeństwie socjalistycznym.
Aby wyjaśnić prawo zmiany ilościowej do jakościowej: Aby wywołać zmiany jakościowe, muszą wystąpić istotne zmiany ilościowe. Weźmy na przykład wodę o temperaturze od 1 stopnia do 100 stopni Celsjusza, jest ona stabilną cieczą. Poniżej 1 stopnia staje się lodem, a powyżej 100 stopni zaczyna parować. W procesie zmian społecznych strajki robotnicze i masowe protesty mogą skutkować reformami i utrzymaniem systemu kapitalistycznego, ale kryzys może stać się tak poważny, że kapitalistyczna klasa rządząca nie może rządzić po staremu i staje się jeszcze bardziej opresyjna i wyzyskująca, a wtedy masy powstają w rewolucji, aby obalić rządzący system i ustanowić socjalizm.
7. Co oznacza, że prawo sprzeczności jest uniwersalne i szczególne?
JMS: Będąc uniwersalnym, prawo sprzeczności dotyczy całej przyrody i społeczeństwa oraz całości bardziej szczegółowych kategorii i rzeczy. Na najwyższym poziomie uogólnienia prawo sprzeczności dotyczy badań wszystkich nauk przyrodniczych i społecznych. Ale kiedy schodzisz do bardziej szczegółowych kategorii rzeczy i dziedzin nauki, sprzeczności, z którymi trzeba sobie radzić, przybierają różne formy.
Zacznijmy od ogólnej relacji i sprzeczności między społeczeństwem a naturą. Społeczeństwo jest częścią natury i wykorzystuje ją do produkcji i utrzymania społeczeństwa. Relacja między naturą a społeczeństwem może być przyjazna lub nieprzyjazna w zależności od radzenia sobie przez społeczeństwo ze sprzecznościami, jak również harmonii z naturą. Obecnie coraz większym problemem jest to, że system monopolistycznego kapitalizmu nadużywał i plądrował środowisko do tego stopnia, że katastrofa jest nieuchronna i zagraża istnieniu ludzkiego społeczeństwa.
Przez długi czas w życiu społeczeństwa ludzkiego utrzymywało się prymitywne życie wspólnotowe. Nie było walki klasowej, ale bardzo niski rodzaj praktyki społecznej i życia, ciężkiej walki z kaprysami natury, przy użyciu najbardziej podstawowych narzędzi i metod produkcji. Wraz z nadejściem społeczeństwa klasowego prawo sprzeczności przybiera formę walki klas, głównie między klasą właścicieli niewolników a niewolnikami w społeczeństwie, między obszarnikami a chłopami pańszczyźnianymi w społeczeństwie feudalnym oraz między kapitalistami a klasą robotniczą w społeczeństwie kapitalistycznym.
8. Jakie są główne i drugorzędne aspekty?
JMS: W każdym społeczeństwie klasowym istnieje kilka rodzajów sprzeczności. Weźmy przykład obecnego społeczeństwa filipińskiego. Często mówimy, że naród filipiński prowadzi rewolucyjną walkę o wyzwolenie narodowe i społeczne. Wyzwolenie narodowe uwzględnia dominację zagranicznego kapitalizmu monopolistycznego, zwłaszcza imperializmu Stanów Zjednoczonych. Wyzwolenie społeczne bierze pod uwagę bardziej bezpośredni ucisk i wyzysk narzucany ludziom przez lokalne klasy wyzyskujące wielkich kompradorów, obszarników i biurokratycznych kapitalistów, którzy również działają jako agenci obcej dominacji. Ponieważ Stany Zjednoczone zrzekły się bezpośrednich rządów politycznych od 1946 r., Filipińczycy konfrontują się z lokalnym systemem rządzącym i angażują się z nim w wojnę domową, aby osiągnąć ludową rewolucję demokratyczną poprzez długotrwałą wojnę ludową. Ale jeśli imperializm Stanów Zjednoczonych rozpocznie wojnę i agresję przeciwko Filipinom, wówczas naród filipiński poprowadzi głównie wojnę o wyzwolenie narodowe i uzna imperializm Stanów Zjednoczonych jako swojego głównego przeciwnika ponad jego lokalnymi marionetkami. Główna forma sprzeczności zmienia się z wojny domowej w wojnę narodową przeciwko obcej agresji.
9. Czy możesz nam podać konkretny przykład tego, jak kilka sprzeczności może działać jednocześnie w tej samej rzeczy lub procesie?
JMS: W wyjaśnieniu, które właśnie przedstawiłem, mówiłem o radzeniu sobie ze sprzecznością narodową z zagranicznym kapitalizmem monopolistycznym i wewnętrzną sprzecznością społeczną oraz o stosowaniu najwyższej formy walki rewolucyjnej, czy to wojny domowej, czy wojny narodowej przeciwko obcej agresji. Określamy sprzeczności główne i drugorzędne, w zależności od okoliczności, nawet jeśli współistnieje kilka rodzajów sprzeczności, a Filipińczycy w różnym stopniu walczą z zagranicznymi i lokalnymi przeciwnikami.
10. Czy jest coś, co nie podlega zmianom?
JMS: Wszystkie rzeczy są zawsze w procesie zmiany, czyli przez chwilę niezauważalne gołym okiem, a potem rzucają się w oczy, gdy następuje zmiana jakościowa. Zawsze istnieje sprzeczność lub zestaw sprzeczności, z którymi musimy się zmierzyć, aby wzmocnić ruch rewolucyjny i posunąć go do zwycięstwa.
Ale to, co można uznać za czynnik zewnętrzny w kategoriach względnych, może stać się oczywistym czynnikiem wewnętrznym w procesie wojny rewolucyjnej. Wyjaśniłem już, że imperializm Stanów Zjednoczonych może stać się jawnym agresorem. Chiny są kolejnym możliwym agresorem. Zajęli i zmilitaryzowali już siedem sztucznych wysp w wyłącznej strefie ekonomicznej Filipin.
11. Omówmy też teorię wiedzy. Według Marksa praktyka społeczna jest podstawą i źródłem wiedzy. Co miał przez to na myśli? A czym właściwie jest praktyka społeczna?
JMS: Rzeczywiście, praktyka społeczna jest podstawą i źródłem wiedzy. Mao w obszerny i prosty sposób wyjaśnił podstawowe elementy praktyki społecznej w «Skąd biorą się słuszne idee?». Biorą się z produkcji, walki klas i badań naukowych. Od niepamiętnych czasów człowiek odróżniał się od innych zwierząt angażując się w produkcję za pomocą stworzonych przez siebie narzędzi, a tym samym przetrwał i awansował do wyższych form produkcji.
Wraz ze wzrostem rozmiarów społeczeństw i rozwojem społeczeństw klasowych walka klas stała się impulsem do wyższych poziomów praktyki społecznej i wiedzy. Aby móc rządzić społeczeństwem i przezwyciężyć krajowych i zewnętrznych przeciwników, klasy wyzyskujące zmusiły klasy wyzyskiwane do wytwarzania produktu dodatkowego w celu podtrzymania i rozwoju sposobu produkcji oraz nadbudowy społeczeństwa.
W oparciu o postęp nauki i techniki system kapitalistyczny dokonał znacznie większych osiągnięć materialnych i kulturalnych, a także znacznie większych wojen niż poprzednie formy społeczeństw. Ale system kapitalistyczny mógł rosnąć tylko dzięki uciskowi i wyzyskowi klasy robotniczej. Klasa robotnicza zaś stała się uzbrojona ideologicznie, politycznie i organizacyjnie, aby móc kopać grób systemowi kapitalistycznemu i ustanowić system socjalistyczny.
12. Mao również przyczynił się do rozwoju teorii wiedzy i stwierdził, że istnieją dwa procesy zdobywania wiedzy: 1) percepcyjny lub empiryczny oraz 2) poznawczy lub racjonalny. Czy możesz wyjaśnić, czym są te procesy?
JMS: Przez proces percepcyjny lub empiryczny miał na myśli przeprowadzenie konkretnego badania i zebranie faktów, danych zmysłowych z twojej percepcji i doświadczenia. Mao powiedział, że bez dochodzenia i bez faktów nie masz prawa się wypowiadać. Trzeba udać się do mas chłopskich, aby dowiedzieć się o ich tragicznych warunkach, potrzebach i żądaniach. W ten sposób uczysz się i zdobywasz merytoryczne podstawy do agitowania, organizowania i mobilizowania mas chłopskich do rewolucji agrarnej.
Przez proces poznawczy czy racjonalny miał na myśli analizowanie faktów, wyciąganie z faktów prawdy oraz formułowanie wniosków i osądów. Na podstawie adekwatnych konkretnych informacji, jakie w danym momencie posiadasz, organ naczelny lub jednostka kolektywna może sporządzić plan i wytyczyć zadania agitowania, organizowania i mobilizowania mas chłopskich do rewolucji agrarnej.
Wyższy poziom wiedzy stosowany jest w rewolucyjnej praktyce do podniesienia jej poziomu rozwoju. Wyższy poziom rewolucyjnej praktyki prowadzi do rozwoju wyższego poziomu wiedzy. Istnieje falowy postęp w naprzemiennym wzroście poziomów rewolucyjnej teorii i praktyki. Istnieje dialektyczna interakcja rosnącej wiedzy i rosnącej praktyki.
13. Czym jest empiryzm i dogmatyzm i jakie są niebezpieczeństwa związane z nimi?
JMS: Empiryzm oznacza ograniczanie wiedzy do osobistego doświadczenia jednostki lub małej grupy, a nie czerpanie dalszej wiedzy z praktyki zbiorowej i skumulowanej wiedzy całej Partii i ruchu rewolucyjnego. Empiryzm uniemożliwia zrozumienie różnych wymagań ruchu rewolucyjnego i ogólnego kierunku, jaki ruch musi obrać. Z powodu ciasnoty umysłu, fragmentaryczności i krótkowzroczności, które rodzi empiryzm, empirysta może oślepnąć i zbłądzić politycznie.
Dogmatyzm może być czystym czczeniem książek bez jakichkolwiek badań i analiz społecznych oraz czystym wypowiadaniem żargonu i ogólników bez zrozumienia konkretnego znaczenia terminów używanych w materiałach pisemnych i dyskusjach. Dogmatycy mogą brzmieć jak najbardziej wykształceni używając wielkich słów lub wydawać się najbardziej rewolucyjni, nakłaniając wszystkich do wskoczenia do społeczeństwa komunistycznego, ale nie wiedzą o ciężkiej pracy i walce, jaką trzeba wykonać, aby posunąć rewolucję z jednego etapu na drugi.
Nad konkretną rzeczywistością i nad ideologicznymi, politycznymi i organizacyjnymi zadaniami potrzebnymi do realizacji i przewodzenia masom unosi się frazes «handlarz» lub «gaduła». Dogmatycy zaprzeczają etapom i fazom, przez które przechodzi ruch rewolucyjny, aby pewnie i stabilnie posuwać się naprzód. Mogą wprowadzać innych w błąd awanturniczy lub puczystowski, a po jego niepowodzeniu mogą sprawić, że zaufanie do rewolucji spadnie.
14. Materializm dialektyczny i teoria poznania – dlaczego są aktualne?
JMS: Badanie materializmu dialektycznego i teorii poznania jest zawsze potrzebne i aktualne. Materializm dialektyczny dostarcza nam materialistyczno-naukowego poglądu oraz metody myślenia i działania, aby lepiej niż kiedykolwiek rozumieć i rozwiązywać problemy oraz walczyć z wrogiem. Marksistowska teoria wiedzy prowadzi nas w pozyskiwaniu i gromadzeniu wiedzy z praktyki rewolucyjnej oraz zdobywaniu dalszej wiedzy w celu doskonalenia naszej pracy i stylu pracy oraz osiągania coraz lepszych wyników w walce rewolucyjnej.
Żadna rewolucja kierowana przez proletariat nie może się rozwijać bez ideologicznego budowania partii komunistycznej poprzez badanie materializmu dialektycznego i marksistowskiej teorii wiedzy i spraw pokrewnych. Istnieje doskonalenie wiedzy poprzez kursy podstawowe, średnio zaawansowane i zaawansowane w partii komunistycznej. Odbywają się studia dyplomowe i podyplomowe prowadzone przez organy i jednostki partyjne. Prowadzone są ciągłe studia w toku pracy oraz studiowanie bieżących problemów i zagadnień. Obowiązkiem kadr i członków jest zawsze promowanie i realizacja studiów programowych i pozalekcyjnych nowszych lub młodszych członków partii. To najlepszy sposób na zapewnienie konsolidacji i awansu partii i ruchu rewolucyjnego. Kiedy konkretnie uczymy się od przyjaciół i wrogów rewolucji oraz zasad, polityki i linii ruchu rewolucyjnego, jesteśmy dobrze prowadzeni w naszej rewolucyjnej praktyce i jesteśmy zachęcani do wypełniania naszych zadań w służbie ludowi i jego rewolucji.