Wstęp
«Przez lata Polska była krajem, z którego ludzie uciekali. I choć ostatnio fala emigracji już opada, to według danych ONZ poza krajem żyje wciąż prawie 4,5 mln naszych rodaków, czyli 10,5 proc. wszystkich Polaków. 4,5 mln to 12. największa emigracja na świecie, zaraz za Indonezją i Afganistanem. Gdyby nagle wszyscy wrócili w kraju, wtedy byłoby nas ponad 42 mln, a nie niecałe 38 mln».1
W niniejszym zestawieniu przedstawiony zostanie obraz preferencji politycznych Polaków pracujących za granicą w kontekście wyników ostatnich wyborów. Głównie interesować nas będą tutaj upodobania polityczne klasy robotniczej i dlatego to skoncentrujemy się na kilku wybranych europejskich państwach w których z całą stanowczością stwierdzić możemy narastającą obecność przedstawicieli tej właśnie klasy. Niniejsze opracowanie celowo i świadomie rezygnuje z głębszej analizy klasowej – celem jest «suche» przedstawienie faktów w celu zwrócenia na nie uwagi czytelnika.
Według statystyk głównymi państwami migracji polskiego ludu pracującego w ostatnich latach były: Niemcy, Holandia i Wielka Brytania. Jako, że w państwach takich jak Norwegia, Irlandia i Hiszpania zatrudnionych jest sporo osób pracujących z Polski to zestawienie obejmować będzie także je właśnie. W zestawieniu brakuje europejskich państw (takich jak Belgia, Francja, Austria, czy Szwecja), w których również znajduje się spora ilość osób pracujących z Polski. Należy przy tym podkreślić, że struktura wyniku wyborczego przypomina tam strukturę wyników analizowanych państw.
Należy zwrócić uwagę, że powyższe dane dotyczą 2020 roku. Obecnie, np. w Niemczech, Holandii, czy Wielkiej Brytanii przebywa znacznie więcej osób narodowości polskiej.
«Największym skupiskiem Polonii w Europie, a zarazem trzecim na świecie, są Niemcy. Za zachodnią granicą mieszka – według różnych danych – od 1,5 do 2 milionów Polaków. Z danych Niemieckiego Federalnego Urzędu Statystycznego wynika, że jest to druga – zaraz po Turkach – największa grupa migrantów».3
Zestawienie to nie obejmuje państw pozaeuropejskich, które zamieszkuje największa Polonia – USA (od 9-10 mln Polaków) oraz Brazylii (ok. 3 mln Polaków). W tym przypadku niech czytelnikowi wystarczy poniższy wykres:
Jeśli chodzi o wyrażaną chęć emigracji z Polski to wciąż utrzymuje się wysoki odsetek osób utrzymujących taki zamiar. Powodem są pogarszające się warunki życia, do których w głównej mierze z pewnością zalicza się szalejąca drożyzna na towary spożywcze oraz znaczny wzrost cen energii5 i utrzymania.
6
(Dane za rok 2020)
Ciągłe podnoszenie nominalnej wypłaty minimalnej ledwo dotrzymuje kroku wzrostowi cen. Efekt – najbiedniejsza część społeczeństwa dysponuje na koniec miesiąca mniejszą ilością pieniędzy, niż w latach poprzednich. Od 1 stycznia 2023 najniższa krajowa wynosiła wprawdzie 3490 zł brutto, czyli 2 709,49 zł na rękę. Wzrosła ona od 1 lipca 2023 r. do 3600 zł brutto, czyli 2 783,86 zł netto – na rękę. Przeliczając na euro (po aktualnym kursie – 4,46) wynosi 623 euro. Dla przykładu w Niemczech – państwie, do którego w ostatnim czasie najczęściej wyjeżdżają Polacy – za osobę zagrożoną ubóstwem uważa się – wg oficjalnych danych – tę zarabiającą poniżej 1250 euro miesięcznie (przy osobie mieszkającej samotnie) i 2625 euro (przy dwóch osobach wychowujących dwójkę dzieci)7. Przeliczając na PLN wynosi to kolejno: 5 571 PLN oraz 11 699 PLN. Wszystko to biorąc pod uwagę porównywalne koszty życia w Niemczech i w Polsce. Nic dziwnego zatem, że najczęściej podawanym powodem migracji jest właśnie płaca.
Z wysokim prawdopodobieństwem można przypuszczać, że to właśnie drastycznie rosnące koszty utrzymania mogły znacząco przyczynić się do niższego niż spodziewany wyniku wyborczego partii PiS.
Porównując obecne wyniki wyborów z wynikami z roku 2019 dokonam pewnych uproszczeń – np. Komitet Wyborczy Sojuszu Lewicy Demokratycznej zestawię – jako lewicę – z obecnym Komitetem Nowej Lewicy.
Wyniki głosowania Polaków w Niemczech
Pierwsze co rzuca się w oczy to rekordowa ilość – w porównaniu do poprzednich wyborów- oddanych głosów. W tegorocznych wyborach oddano tu 101 541 tys głosów. Dla porównania – w ostatnich wyborach z 2019 roku: 46 205 tys głosów9. Udział głosów oddanych na poszczególne partie przedstawia się następująco:
Zdecydowaną większość głosów zdobyła zatem Koalicja Obywatelska. Osiągnęła ona wzrost z 42,98 % (2019) na 49,25 % obecnie. Zaskakujący jest niski wynik PiS – tylko 15,88 % głosów. W porównaniu z rokiem 2019 stracił on 8,23 punktów procentowych. Równie zaskakujący wydaje się wynik Nowej Lewicy – 12,33 %. Biorąc jednak pod uwagę wyniki z 2019 roku (19,72 %) dostrzegamy wyraźny spadek. Jeśli chodzi o samą ilość oddanych głosów to uzyskała ona 3 411 głosów więcej, niż w roku 2019.
Głosy oddane na poszczególnych kandydatów przedstawiają się następująco:
1. Donald Tusk – 42 945
2. Sławomir Mentzen – 7 403
3. Piotr Gliński – 6 951
4. Adrian Zandberg – 3 871
5. Michał Kobosko (Trzecia Droga) – 3 378
Wyniki głosowania Polaków w UK
Obserwujemy tutaj znaczny wzrost ilości osób głosujących – z 88 686 tys osób w roku 2019 do 144 391 osób obecnie.
Zdecydowanie największą ilość głosów zdobywa Koalicja Obywatelska – 46,60 %. Dla porównania w 2019 roku zdobyła ona – 36,93 %. Z pozoru zaskakujący się wydawać może wynik Nowej Lewicy – 13,97 %. Biorąc pod uwagę ostatnie wybory to obserwujemy znaczny spadek – o 9,13 punktów procentowych. Jeśli jednak chodzi o samą ilość oddanych głosów to sytuacja przedstawia się prawie jednakowo – 20 178 (2023) przy 20 487 (2019). Prawo i Sprawiedliwość zdobywa 13,58 % głosów, co jest znacznym spadkiem w porównaniu do roku 2019 w którym uzyskało 20,27 %. Zaskakujące jest porównywalny do PiSu wynik Trzeciej Drogi – 12,30 %. Konfederacja zdobywa 10,46 % głosów, co jest dość wyraźnym spadkiem w porównaniu do roku 2019 – 15,42 %.
Głosy oddane na poszczególnych kandydatów przedstawiają się następująco:
1. Donald Tusk – 55 926
2. Sławomir Menzten – 12 193
3. Piotr Gliński – 7 515
4. Adrian Zandberg – 6 091
5. Michał Kobosko – 4 863
Wyniki głosowania Polaków w Holandii
W Holandii również obserwujemy znaczny wzrost liczby głosujących – z 13 863 w roku 2019 do 32 706 obecnie.
Zdecydowanym zwycięzcą zostaje Koalicja Obywatelska (43,60 %), co daje jest ponad dwukrotną przewagę głosów nad drugą Nową Lewicą (20,05 %). Konfederacja – zarówno teraz, jak i w 2019 zajmuje wśród Polaków mieszkających w Holandii trzecie miejsce uzyskując 13,25 % głosów w porównaniu z 16,68 % w roku 2019. Obserwujemy tutaj także zaskakująco niski wynik Prawa i Sprawiedliwości – 8,11 %, które kwalifikuje się dość znacznie za Trzecią Drogą (12,45 %). Warto wspomnieć o tym, że w 2019 wynik PiS również pozostawiał wiele do życzenia – z 14,89 % zakwalifikował się na czwartym miejscu, tuż za Konfederacją.
Głosy oddane na poszczególnych kandydatów przedstawiają się następująco:
1. Donald Tusk – 11 279
2. Sławomir Menzten – 3 884
3. Adrian Zandberg – 1 795
4. Michał Kobosko – 1 145
5. Anna Żukowska (Nowa Lewica) – 1 143
Wyniki głosowania Polaków w Norwegii
Zarówno w pozostałych krajach, tak i w Norwegii głosowało znacznie więcej Polaków, niż w wyborach ostatnich (23 867 do 12 951).
Zdecydowane zwycięstwo osiągnęła Koalicja Obywatelska uzyskując 41,42 % głosów. Kolejność obecnych wyników wyborczych pokrywa się z kolejnością z roku 2019. Drugie miejsce uzyskało Prawo i Sprawiedliwość z wynikiem 14,96 %, tracąc zdecydowanie w porównaniu do 2019 roku – 26,24 %. Trzecia jest Nowa Lewica – 14,35 %, również ze stratą w porównaniu z rokiem 2019 – 20,13 %. Konfederacja zdobywa 13,42 % głosów i również jest to nieco mniej, niż w wyborach poprzednich – 16,25 %.
Głosy oddane na poszczególnych kandydatów przedstawiają się następująco:
1. Donald Tusk – 8 298
2. Sławomir Menzten – 2 799
3. Piotr Gliński – 1 524
4. Adrian Zandberg – 1 079
5. Michał Kobosko – 906
Wyniki głosowania Polaków w Irlandii
W Irlandii również obserwujemy taką samą tendencję – znaczny wzrost ilości głosujących Polaków.
Zdecydowanie wygrywa Koalicja Obywatelska – 47,76 %. W porównaniu do 2019 roku jest to wzrost o 8,69 %. Na drugim miejscu plasuje się Nowa Lewica (13,11 %), która traci do 2019 roku 8,58 %. Trzecie miejsce zajmuje Prawo i Sprawiedliwość z zaskakująco niskim wynikiem 12.91 % (w roku 2019: 20,70 %). Trzecia Droga zdobywa 12,45 % głosów, a Konfederacja 10,52 % (w roku 2019: 14,35 %).
Głosy oddane na poszczególnych kandydatów przedstawiają się następująco:
1. Donald Tusk – 9 022
2. Sławomir Menzten – 1 959
3. Piotr Gliński – 1 089
4. Adrian Zandberg – 967
5. Michał Kobosko – 731
Wyniki głosowania Polaków w Hiszpanii
W Hiszpanii obserwujemy znaczny – bo ponad dwukrotny – wzrost ilości oddanych głosów: z 9 529 w 2019 na 25 069. Wiąże się to zapewne z aktywizacją polityczną Polaków za granicą (jak to miało miejsce w innych krajach) oraz wiązać się może także z większą ilością osób pracujących w tym kraju w porównaniu z ilością przebywających tak osób w 2019 roku.
Koalicja Obywatelska zdobywa tu dobry wynik powyżej 50 % (51,43 %). Nowa Lewica z 4 753 oddanymi głosami plasuje się na zaskakująco dobrym drugim miejscu. Dla porównania, w 2019 roku również znaczna część osób pracujących w Hiszpanii zagłosowało na NL – 2 554 (co dawało 26,80 % wszystkich głosów). Kolejnym zaskoczeniem są bardzo niskie wyniki wyborcze PiS (7,85 %) i Konfederacji (4,97 %), która nie przekroczyła by w tym przypadku nawet progu wyborczego. Dla porównania z 2019 rokiem – 10,85 % dla PiS i 5,54 % dla Konfederacji. Czy bardzo dobre wyniki opcji liberalnych i lewicowych oraz niskie wyniki opcji konserwatywnych można byłoby tłumaczyć ogólnie-lewicową kulturą polityczną w Hiszpanii? Odpowiedź na to pytanie wymaga dalszych, konkretnych analiz.
Głosy oddane na poszczególnych kandydatów przedstawiają się następująco:
1. Donald Tusk – 10 080
2. Michał Kobosko – 1 264
3. Adrian Zandberg – 1 256
4. Dorota Olofo (Nowa Lewica) – 1 091
5. Sławomir Mentzen – 1 047
Podsumowanie
Pierwszą rzeczą, która rzuca się w oczy we wszystkich wyżej wymienionych państwach to miażdżąca przewaga głosów oddanych na Koalicję Obywatelską. Ostatnie zatargi rządu PiS z Unią Europejską i podnoszona w tym kontekście groźba wyjścia z UE sprawiły, że hasła Tuska, mówiące o tym, że PiS chce wyprowadzić Polskę z UE, trafiły na bardzo podatny grunt. Tym bardziej u osób pracujących za granicą, dla których spełnienie groźby równałoby się poważnym zmianom życiowym i ewentualnym powrocie do Polski. Dla osób przebywających już teraz na stałe, bądź tylko tymczasowo za granicą, czymś znacznie korzystniejszym jest posiadanie możliwości swobodnego poruszania się w poszukiwaniu pracy. To samo zresztą dotyczy, czy dotyczyć może rodaków mieszkających w Polsce. Charakterystyczne w wynikach wyborów jest również to, że nie tylko w wymienionych państwach, nie tylko w Polsce, ale na całym świecie Donald Tusk zdobywa zdecydowaną większość głosów oddanych na kandydatów KO. Wydaje się, że tak dobry wynik KO tłumaczyć można w tym przypadku nie tyle do końca przekonaniem co do programu politycznego KO, co chęcią osłabienia PiS. Hasło wyborcze «Polska w naszych sercach» i zawołania do «Obrony Polski» trafiły na podatny grunt ochrony swojego własnego, prywatnego interesu.
Drugą rzeczą jest nie tyle, co stosunkowo dobry wynik Konfederacji, co zaskakująco duża liczba głosów oddanych na Sławomira Mentzena. Jeżeli już głosy były oddawane na kandydatów KO, czy Konfederacji, to z przeważającą liczbą właśnie na dwóch liderów tych ugrupowań. Można powiedzieć, że reszta partyjnej stawki się w tym przypadku nie liczyła. Inaczej sytuacja prezentuje się w wynikach wyborów na ugrupowania takie jak Nowa Lewica, czy PiS. W Nowej Lewicy dużą ilość głosów uzyskały także w każdym przypadku osoby z pierwszej czwórki na liście – Anna Żukowska, Dorota Olko, czy Agata Diduszko-Zyglewska. W PiS sporą ilość głosów zebrała np. Małgorzata Gosiewska, Sebastian Kaleta, czy Marek Jakubiak. W przypadku Nowej Lewicy jednak różnica oddanych głosów pomiędzy liderem, a resztą, była znacznie mniejsza.
Trzecią rzeczą, którą należy zauważyć to, pomimo wszystko, zaskakująco dobry wynik ugrupowań Nowa Lewica i Konfederacja. W przeciwieństwie do głosów oddanych w Polsce, gdzie głosy pomiędzy siebie podzieliły dwa główne ugrupowania – PiS i KO, w wynikach głosów za granicą (poza państwami takimi jak USA, ale te nie wchodzą w sferę zainteresowania tej analizy) widzimy daleko posuniętą dyferencjację. Dla przykładu – Lewica zdobyła więcej głosów (50 417) niż PiS (46 865) i znacznie więcej niż Konfederacja (34 769), zajmując tym samym drugie miejsce za KO. W przypadku Hiszpanii przewaga KO i Nowej Lewicy nad resztą zarysowała się jeszcze wyraźniej, niż w pozostałych krajach.
W porównaniu do wyborów w Polsce, za granicą znacznie lepsze wyniki uzyskały ugrupowania «skrajne» – Nowa Lewica i Konfederacja. Świadczyć to może o pogłębionej świadomości klasowej części klasy robotniczej i szeroko pojętej klasy pracowniczej, która zagłosowała na NL. W wyniku braku bardziej radykalnych opcji lewicowych nie miała zresztą większego wyboru. Przypuszczać z kolei można, że nieuświadomiona klasowo część klasy robotniczej oraz część szeroko pojętej klasy pracowniczej prowadzącej (albo pragnącej w niedalekiej przyszłości prowadzić) np. działalność gospodarczą zagłosowały za Konfederacją. Stosunkowo niski wynik partii PiS świadczyć z kolei może o niechęci do rozwiązań «polubownych».
1https://businessinsider.com.pl/finanse/makroekonomia/na-emigracji-zyje-10-proc-polakow-w-europie-malo-kto-nas-przebija-w-tej-kategorii/j7kzxw4
2https://londynek.net/wiadomosci/article?jdnews_id=94030
3https://www.national-geographic.pl/artykul/polonia-na-swiecie-ilu-polakow-mieszka-za-granica
4https://konkret24.tvn24.pl/polityka/wybory-2023-jak-glosowali-polacy-za-granica-w-ktorych-krajach-wygral-pis-w-ktorych-ko-a-gdzie-nowa-lewica-st7395084
5https://wysokienapiecie.pl/80125-taryfy-na-2023-za-prad/
6https://www.money.pl/gospodarka/ceny-w-polsce-i-za-granica-spadamy-na-drugie-miejsce-w-niechlubnym-rankingu-6544720950380161a.html
7https://www.fr.de/verbraucher/arm-erwerbstaetige-einkommen-job-armut-geld-nettogehalt-deutschland-92340377.html
8https://globenergia.pl/ceny-pradu-w-2023-r-wiemy-jaka-bedzie-wysokosc-rachunku-za-prad-w-2023-r/
9https://www.wybory.gov.pl/sejmsenat2023/pl/sejm/wynik/gm/276; https://sejmsenat2019.pkw.gov.pl/sejmsenat2019/pl/wyniki/sejm/gm/276