Nota od redakcji: Tekst ten został nadesłany redakcji IKM-CMAP przez tow. Roberta.
Ten dotychczas nieopublikowany artykuł towarzysza N. Sanmugathasana został napisany w 1986 z okazji 10. rocznicy śmierci towarzysza Mao Zedonga. Jest prezentowany nieedytowany tutaj ze względu na jego ciągłe znaczenie.
Towarzysz Mao Tse-Tung był nie tylko wielkim rewolucjonistą marksistowsko-leninowskim, ale był także wielkim filozofem. Nie jest możliwe w zakresie jednego artykułu przeanalizować wszystkich wkładów Mao do filozofii, dlatego postaram się skupić na jednym lub dwóch podstawowych punktach filozofii Mao.
Na temat sprzeczności
Jednym z głównych dzieł filozoficznych Mao jest jego praca «W sprawie sprzeczności», w której zajmuje się powszechnością sprzeczności w ludziach i materii oraz tym, jak następuje rozwój w wyniku zderzenia sprzeczności które są zawsze obecne. Pierwsze zdanie tego eseju mówi: «Prawo sprzeczności właściwe rzeczom, zjawiskom, czyli prawo jedności przeciwieństw, jest podstawowym prawem dialektyki materialistycznej». To główne stwierdzenie.
Mówiąc prościej, to prawo oznacza, że ruch jest nieodłączny we wszystkich formach materii i ten ruch, czyli postęp, następuje w wyniku rozwoju i zderzenia sprzeczności, które są zawsze obecne, a ponadto między różnymi aspektami każdej sprzeczności są zarówno tożsamością, jak i walką; i to, że poprzez proces rozwijania sprzeczności, rzecz lub zjawisko zamienia się w swoje przeciwieństwo. Tak więc, towarzysz Mao Tse-tung w jednym zdaniu wyjaśnił podstawowe prawo dialektyki materialistycznej.
Najbardziej systematyczny opis dialektyki marksistowskiej jednego z założycieli naukowego socjalizmu, Engelsa, można znaleźć w jednym z jego najsłynniejszych dzieł, «Anty-Dühringu». To bardzo ważna książka, ponieważ obala wszystkie formy błędnych poglądów rozpowszechnianych tak wytrwale przez Dühringa. Najważniejszym błędem Dühringa było to, że zanegował prawo sprzeczności. Utrzymywał, że sprzeczności są tylko sztuczne.
Engels szeroko skrytykował Dühringa i obalił jego błędne teorie. Przyjął fakt, że prawo sprzeczności było obiektywnym prawem materii. Stwierdził, że ruch jest sprzecznością, to znaczy, rzeczy poruszają się i rozwijają z powodu wrodzonej sprzeczności; i to, że przez prawo sprzeczności rozumiemy prawo jedność przeciwieństw.
W swojej książce «Nauka Logiki» Hegel stwierdził, że były trzy podstawowe prawa dialektyki. Były to (1) prawo tego, że zmiany jakościowe i ilościowe powodują wzajemnie powstawanie; (2) prawo jedności przeciwieństwa; oraz (3) prawo negacji negacji.
Były to trzy podstawowe prawa dialektyki zaproponowane przez Hegla. Marks i Engels rozpoznali i potwierdzili te trzy podstawowe prawa, ale umieścili je w odwrotnej kolejności. Hegel przedstawił te prawa nie jako prawa dialektyki obiektywnej, ale dialektyki subiektywnej. Nie uważał tych praw za nieodłączne od rzeczy obiektywnych, ale za prawa rządzące myśleniem człowieka, czyli w logice myślenia ludzi. Innymi słowy, Hegel interpretował dialektykę z idealistycznego punktu widzenia.
Jednak według Marksa i Engelsa prawo sprzeczności, czyli prawo jedności przeciwieństw było prawem nieodłącznym od obiektywności rzeczy, podczas gdy wiedza człowieka o sprzecznościach jest tylko odbiciem obiektywnego prawa w ludzkim myśleniu. Dlatego Marks i Engels wyśmiali Hegla i wskazali, że postawił prawdę na głowie.
Marks i Engels odwrócili to stanowisko i wskazali, że te prawa dialektyki tkwią w rzeczach obiektywnych. Wyjaśnił to Engels w jego «Anty-Dühringu» i «Dialektyce przyrody».
W czasach Lenina pojawiło się pytanie, które z tych trzech praw jest najbardziej podstawowym. Towarzysz Mao Tse-tung odnosiósł się do artykułu Lenina «W sprawie dialektyki» i wskazuje, że «Lenin często nazywał to prawo (czyli prawo sprzeczności) istotą dialektyki».
Chociaż Lenin wskazywał, że to prawo jest sednem dialektyki, nie żył on wystarczająco długo, aby wskazać związek między tym sednem i dwoma pozostałymi prawami dialektyki.
Później kręgi filozoficzne w ZSRR umieściły te trzy prawa w różnych porządkach. W 1938 w «Krótkim kursie historii WKP(b)», Stalin określił prawo jedności przeciwieństw jako ostatnie zamiast pierwszego.
Towarzysz Mao Tse-tung systematycznie studiował prawa marksistowsko-leninowskiej dialektyki i rozwinął tezę Lenina w swojej pracy «O właściwym traktowaniu sprzeczności w łonie ludu».
W tej pracy Mao zajmuje się kwestią, jak radzić sobie ze sprzecznościami wśród ludu, w przeciwieństwie do tego, jak radzić sobie ze sprzecznościami między wrogiem i nami samymi. Zajmuje się również teorią jak sprzeczności o różnej naturze mogą być przekształcane w siebie nawzajem. Posługuje się również prawem sprzeczności, aby wyjaśnić, jak radzić sobie z walkami między różnymi poglądami i pomysłami wewnątrz partii.
Mao zwrócił uwagę w swoim eseju «W sprawie sprzeczności», że «opozycja i walka między ideami różnego rodzaju stale toczy się w obrębie partii; jest to odbiciem w partii sprzeczności między klasami i między nowym a starym w społeczeństwem. Gdyby istniały sprzeczności w partii i brakowałoby jednoczesnie ideologicznej walki o ich rozwiązanie, życie partii dobiegłoby końca».
To był pierwszy raz, kiedy towarzysz Mao Tse-tung użył prawa sprzeczności, prawa jedności przeciwieństw, aby wyjaśnić kwestię przeciwieństw i walki między różnymi ideami w ramach partii. Jest to twórczy rozwój marksizmu-leninizmu.
Walka klas
Czy w społeczeństwie socjalistycznym nadal istnieją klasy i walka klas, zwłaszcza po tym jak socjalistyczna transformacja własności środków produkcji została w zasadzie osiągnięta? Czy wszystkie walki klasowe w społeczeństwie nadal skupiają się na kwestii walki o władzę polityczną? Czy w warunkach dyktatury proletariatu musimy nadal prowadzić rewolucję? Przeciw komu i jak należy ją prowadzić?
Te pytania zostały podjęte po raz pierwszy przez Mao. Marks i Engels nie byli w stanie rozwiązać tej serii głównych problemów teoretycznych w swoim czasie. Lenin widział, że po przejęciu władzy przez proletariat pokonana burżuazja nadal pozostawała silniejsza od proletariatu i zawsze starała się o powrót do władzy. Jednocześnie mali producenci nieustannie tworzyli kapitalizm i klasę kapitalistyczną na nowo, stwarzając tym samym zagrożenie dla dyktatury proletariatu. W celu poradzenia sobie z tym kontrrewolucyjnym zagrożeniem i przezwyciężenia go, koniecznym było wzmocnienie dyktatury proletariatu na długi okres. Nie było innego wyjścia. Jednak Lenin zmarł wcześniej zanim potrafił rozwiązać te problemy w praktyce.
Stalin wzmocnił i ochronił dyktaturę proletariatu w Związku Radzieckim. Ale to, co mu się nie powiodło, to nierozpoznanie na poziomie teorii, że klasy i walka klas istnieją w społeczeństwie podczas historycznego okresu dyktatury proletariatu i że kwestia tego, kto zwycięży w rewolucji, nie zostaje jeszcze ostatecznie rozstrzygnięta; innymi słowy, jeżeli to wszystko nie zostanie odpowiednio załatwione, istnieje możliwość powrotu burżuazji. Jednak rok przed śmiercią Stalin poprawił się w tej kwestii w swojej ostatniej pracy «Ekonomiczne problemy socjalizmu w Związku Radzieckim».
Towarzysz Mao Tse-tung zwrócił uwagę na wszystkie historyczne doświadczenia Związku Radzieckiego, gdzie rewizjoniści przejęli władzę i dokonali restauracji kapitalizmu. To było gorzkie doświadczenie, które zasłużyło na poważną uwagę wszystkich marksistów-leninistów. To w wyniku studiowania tych doświadczeń, towarzysz Mao Tse-tung utrzymywał, że w socjalistycznym społeczeństwie i pod dyktaturą proletariatu, klasy i walka klas istnieją, chociaż ich forma jest inna. Poprawnie utrzymywał to, że przejęcie władzy państwowej przez klasę robotniczą było tylko początkiem. Jednym z konkretnych wkładów towarzysza Mao Tse-tunga do skarbnicy marksizmu-leninizmu było jego podsumowanie rewolucji w ZSRR, Chinach i innych krajach oraz konkluzja, że klasy i walka klasowa istnieją na całym obszarze historycznym od socjalizmu do komunizmu; że istnieje niebezpieczeństwo restauracji kapitalizmu i niebezpieczeństwo, że dyktatura proletariatu zagubi się i w końcu zostanie obalona.
Mao uważał, że nawet pod dyktaturą proletariatu klasa robotnicza musiałaby się nauczyć, jak prowadzić walkę klasową przeciwko jej wrogom klasowym, którzy wciąż czają się pośród nich. Poprzez zainicjowanie i poprowadzenie Wielkiej Proletariackiej Rewolucji Kulturalnej, Mao pokazał, jak można to zrobić. Rewolucja kulturalna była zatem wielką walką klasowa między siłami rewolucyjnymi dowodzonymi przez Mao, a zdrajcami dowodzonymi przez Liu Shaoqiego, który sprzedał się w służbę imperializmu i reakcji i dążył do zepchnięcia Chin z powrotem na ścieżkę kapitalistyczną, jak to się stało w Związku Radzieckim i innych krajach rządzonych przez nowoczesnych rewizjonistów.
Podstawa klasowa kapitalistyczno-drogowców
Skąd biorą się kapitalistyczno-drogowcy w państwie socjalistycznym? Co jest ich podstawą klasowa? Lenin powiedział: «Drobna produkcja rodzi kapitalizm i burżuazje stale, codziennie, co godzinę, spontanicznie i na masową skala». Mao wyjaśnił, że rodzą się oni także wśród części klasy robotniczej i członków partii, i to zarówno w szeregach proletariatu i wśród personelu państwowego i innych organach są ludzie, którzy przyjmują burżuazyjny styl życia.
Istnienie wpływów burżuazyjnych i wpływów międzynarodowego imperializmu i rewizjonizmu, stanowi polityczne i ideologiczne źródło nowych elementów burżuazyjnych. Istnienie burżuazyjnego prawa stanowi ważną podstawę ekonomiczną dla ich powstania.
Lenin powiedział:
W pierwszej fazie społeczeństwa komunistycznego (zwykle nazywanego socjalizmem), burżuazyjne prawo nie jest zniesione w całości, ale tylko w części, tylko proporcjonalnie do dotychczasowej rewolucji gospodarczej, tj. tylko w odniesieniu do środków produkcji. Jednak nadal istnieje jeśli chodzi o drugą jego część; nadal istnieje w charakterze regulatora (czynnika decydującego) w dystrybucji produktów i podziału pracy między członków społeczeństwa. Zasada socjalistyczna «Kto nie pracuje, ten nie je» już się urzeczywistniła; inna zasada socjalistyczna «jednakowa ilość produktów za równą ilość pracy» jest również realizowana. Ale to jeszcze nie jest komunizm i jeszcze nie jest zniesieniem «prawa burżuazyjnego», które daje nierównym jednostkom w zamian za nierówną ilości pracy, równe ilości produktów.
Mao zaznaczył: «Chiny to kraj socjalistyczny. Przed wyzwoleniem były one bardzo podobne do kraju kapitalistycznego. Nawet teraz dopiero istnieje ośmiostopniowy system płac, podział według pracy i wymiana pieniężna, a w tym wszystkim niewiele różni się od starego społeczeństwa. Różnicą jest to, że zmienił się system własności». Wyjaśnił, że w takich okolicznościach możliwe byłoby przywrócenie kapitalizmu, bo burżuazyjne prawo zostało tylko ograniczone, ale nie zniesione.
Pogląd Mao w tej sprawie wyjaśnił jeden z jego bliskich zwolenników, Yao Wen-yuan, w swoim artykule «O społecznej podstawie kliki antypartyjnej Lin Biao». Powiedział:
W społeczeństwie socjalistycznym nadal mamy dwa rodzaje własności socjalistycznej: własność całego ludu oraz własność kolektywu (danego zakładu; nie uspołecznioną w pełni). To determinuje naszą praktykę wobec systemu towarowego w chwili obecnej. Analizy Lenina i przewodniczącego Mao mówią nam, że burżuazyjne prawo, które nieuchronnie istnieje w dystrybucji i wymianie w systemie socjalistycznym, powinny być ograniczane pod dyktaturą proletariatu, aby w długim okresie rewolucji socjalistycznej trzy główne różnice między robotnikami a chłopami, między miastem a wsią, między pracą fizyczną a umysłową stopniowo się zawężały, podobnie jak różnice między różnymi stopniami i tak, aby warunki materialne i ideologiczne stopniowo się zmieniały w celu zamknięcia wszystkich tych luk. Jeśli nie postępujemy w ten sposób ale zamiast tego wzywamy do konsolidacji, rozszerzenia i wzmocnienia burżuazyjnego prawa i częściowo nierówności, które ono pociąga za sobą, jego nieuniknionym rezultatem będzie polaryzacja, czyli w kwestii dystrybucji niewielka liczba ludzi będzie przywłaszczać sobie coraz większe to ilości towarów i pieniędzy na kilka legalnych i wiele nielegalnych sposobów; stymulowane przez «bodźce materialne», kapitalistyczne pomysły zbijania fortuny i osiągania osobistej sławy rozprzestrzeni się bez kontroli; zjawiska takie jak zamienianie własności publicznej na własność prywatną, spekulacja, przekupstwo i korupcja, kradzież i łapówkarstwo wzrosną; kapitalistyczna zasada wymiany towarowej wzrośnie; kapitalistyczna zasada wymiany towarowej wejdzie do życia politycznego, a nawet partyjnego, podkopywanie socjalistycznej gospodarki planowej; akty kapitalistycznego wyzysku takie jak zamiana towarów i pieniędzy na kapitał i zamiana pracy w towar; zmiany charakteru własności odbędą się w niektórych departamentach i jednostkach, które postępują zgodnie z linią rewizjonistyczną; przypadki ucisku i wyzysku ludu pracującego podniosą się ponownie.
Dalej wyjaśnia:
Dlaczego miałoby to być tak łatwe dla ludzi takich jak Lin Biao zmanipulować system kapitalistyczny, gdyby doszli do władzy? Dlatego, że w naszym społeczeństwie socjalistycznym klasy społeczne i walka klas nadal istnieją, podobnie jak grunt i warunki, które rodzą kapitalizm. W celu stopniowej redukcji tego gruntu i warunków aż do ich ostatecznej eliminacji, musimy cały czas prowadzić rewolucję. Tylko dzięki solidnym i niezłomnym wysiłkom kilku pokoleń może być to zadanie wykonane przez awangardę proletariatu kierowaną przez rewolucyjną linię przewodniczącego Mao.
Oto niektóre z punktów, przez które towarzysz Mao Tse-tung przeszedł rozwijając filozofię marksistowską do nowego etapu. Poprzez ustanowienie dyktatury proletariatu w Chinach, rozwiązując problemy budownictwa socjalistycznego, a następnie odpowiadając na całą serię pytań o to, jak dokonać rewolucji w warunkach dyktatury proletariatu, towarzysz Mao Tse-Tung wyniosł marksizm-leninizm na zupełnie nowy etap.
Marksizm, który rozwinął się najpierw do etapu leninizmu, teraz rozwinął się do etapu myśli Mao Tse-tunga.