Tłumaczenie serii artykułów Parti Communiste de France (marxiste-léniniste-maoïste) pt. „Les communes populaires chinoises”.
Chiny jako demokracja ludowa
Po upadku niemieckiego reżimu nazistowskiego i przy dominującej w tym procesie roli Związku Radzieckiego wiele krajów Europy Wschodniej stało się «demokracjami ludowymi».
Tak było w przypadku Bułgarii, Czechosłowacji, Węgier, Polski, Niemieckiej Republiki Demokratycznej, Rumunii i Albanii; Wśród nich była Jugosławia, ale bardzo szybko zdradziła ona na rzecz imperializmu Stanów Zjednoczonych.
Sytuacja w tych krajach przedstawiała się następująco: utworzony nowy reżim był chroniony przed siłami reakcyjnymi przez Armię Czerwoną. Dzięki temu zorganizowany przez komunistów front patriotyczny był w stanie rozwinąć demokrację, rozbić faszystów i rozpocząć budowę fundamentów socjalizmu.
W niektórych krajach, takich jak Czechosłowacja, partia komunistyczna była najsilniejszą siłą; w większości pozostałych, zwłaszcza w Polsce i na Węgrzech, sytuacja była odwrotna, a więc utrudniona.
Ale były jeszcze dwa inne kraje w Azji, w których proces był bardzo podobny. Armia czerwona nie wyzwoliła tych krajów, ale była silnym strategicznym wsparciem dla komunistycznych sił zbrojnych, które wyzwoliły Chiny i północną część Korei.
Kiedy Partii Komunistycznej udało się wyzwolić Chiny w 1949 r. i utworzyła «Republikę Ludową», stała się tym samym w praktyce krajem jak «demokracje ludowe» w Europie. Nie zorganizowano socjalizmu, ale zjednoczenie sił postępowych pod kierownictwem Partii Komunistycznej.
Mao Zedong, 30 czerwca 1949 r., w dokumencie upamiętniającym dwudziestą ósmą rocznicę Komunistycznej Partii Chin, zatytułowanym «O demokratycznej dyktaturze ludu»1, wyjaśnił:
Wśród przemian dokonanych, przez naród chiński należy wymienić przede wszystkim dwa zasadnicze momenty:
Przebudzenie się świadomości mas ludowych kraju Fakt ten oznacza zjednoczenie klasy robotniczej chłopów drobnomieszczaństwa i burżuazji narodowej w narodowej w jednolity front pod kierownictwem klasy robotniczej oraz utworzenie państwa, w którym władzę sprawuje demokratyczna dyktatura ludu z klasą robotniczą na czele w oparciu o sojusz robotniczo-chłopski.
Zjednoczenie we wspólnej walce z krajami traktującymi nas jako równouprawniony naród jak również zjednoczenie z ludami wszystkich krajów. Oznacza to sojusz z ZSRR, sojusz z krajami nowej demokracji w Europie i sojusz z proletariatem i masami ludowymi pozostałych krajów w celu utworzenia jednolitego frontu międzynarodowego. […]
Powiadają nam: «Zwycięstwo jest możliwe również bez pomocy międzynarodowej». Jest to pogląd błędny. W epoce istnienia imperializmu prawdziwa rewolucja ludowa w jakimkolwiek kraju nie może zwyciężyć bez pomocy międzynarodowej sił rewolucyjnych. Tak samo również niemożliwe jest utrwalenie osiągniętego już zwycięstwa.
Wielka Rewolucja Listopadowa odniosła zwycięstwo i została utrwalona tak, jak mówił nam o tym dawno Stalin. Właśnie w ten sposób rozgromiono trzy mocarstwa imperialistyczne i utworzono kraje nowej demokracji. Tak właśnie przedstawia się i będzie się przedstawiać sprawa z narodem Chin, obecnie i w przyszłości. Bo pomyśleć tylko: gdyby nie było Związku Radzieckiego, gdyby nie osiągnięcie zwycięstwa w antyfaszystowskiej drugiej wojnie światowej, gdyby – a jest to rzecz szczególnej wagi dla nas – nie rozgromiono imperializmu japońskiego – gdyby w Europie nie zostały utworzone kraje nowej demokracji, gdyby nie wzrastała coraz bardziej walka uciśnionych krajów Wschodu, gdyby nie było walki mas ludowych w Stanach Zjednoczonych, Anglii, Francji, Niemczech, Włoszech, Japonii i w innych krajach kapitalistycznych, przeciwko reakcyjnej klice rządzącej, powtarzam, gdyby nie było wszystkich tych czynników, to presja międzynarodowych sił reakcji byłaby o wiele silniejsza niż obecnie. Czy w takich okolicznościach można by odnieść zwycięstwo? Oczywiście, że nie.
Chiny rzeczywiście znajdowały się w głębokim kryzysie po rządach watażków i japońskiej imperialistycznej wojnie. Trzeba było lat, aby wrócić do przedwojennej sytuacji ekonomicznej w kraju, który był jeszcze wcześniej półkolonialny, półfeudalny, a także zorganizować praktycznie nowe państwo na wszystkich szczeblach.
Armia Ludowo-Wyzwoleńcza wyzwoliła kraj od imperializmu i złamała burżuazję kompradorską – sytuacja militarna była pozytywna, tak jak w Europie Wschodniej. Ale trzeba było zbudować nowe społeczeństwo, «nową demokrację», trudną konstrukcję, taką samą jak w Europie Wschodniej.
W 1949 roku partia komunistyczna w końcu złamała półkolonialny aspekt Chin, poprzez rewolucję agrarną, która zakończyła aspekt półfeudalny. Niemniej jednak celem było teraz ustanowienie Nowej Demokracji. W tym sensie Mao Zedong, 21 września 1949 r., wygłosił przemówienie otwierające pierwszą sesję plenarną Ludowej Politycznej Konferencji Konsultacyjnej Chińskiej Republiki Ludowej zatytułowanej «Naród chiński powstał!».
Tak przedstawił sytuację w Chinach:
Nasza rewolucyjna praca nie jest zakończona, Wojna Ludowowyzwoleńcza i ludowy ruch rewolucyjny wciąż posuwają się naprzód i musimy kontynuować nasze wysiłki. Imperialiści i krajowi reakcjoniści z pewnością nie przyjmą swojej porażki leżąc; będą walczyć do ostatniego rowu. Po tym, jak w całym kraju zapanuje spokój i porządek, z pewnością zaangażują się w sabotaż i w ten czy inny sposób wywołają zamieszanie, każdego dnia, co minutę będą próbować odrabiać straty. Jest to nieuniknione i ponad wszelką wątpliwość w żadnym wypadku nie wolno nam zmniejszać naszej czujności.
Nasz ustrój państwowy, dyktatura ludowo–demokratyczna, jest potężną bronią chroniącą owoce zwycięstwa rewolucji ludowej i udaremniającą plany restauracji wewnętrznych i zagranicznych wrogów, i tę broń musimy mocno chwycić. Na arenie międzynarodowej musimy zjednoczyć się ze wszystkimi krajami i narodami miłującymi pokój i wolność, a przede wszystkim ze Związkiem Radzieckim i Nowymi Demokracjami, abyśmy nie stali sami w naszej walce o ochronę tych owoców zwycięstwa i udaremnienie wrogom krajowym i zagranicznych ich prób odbudowy. Dopóki trwamy w dyktaturze ludowo–demokratycznej i jednoczymy się z naszymi zagranicznymi przyjaciółmi, zawsze będziemy zwyciężać.
Dyktatura ludowo–demokratyczna i solidarność z naszymi zagranicznymi przyjaciółmi umożliwią nam szybkie wykonanie naszego dzieła budowy. Stoimy przed zadaniem ogólnokrajowego budownictwa gospodarczego. Mamy bardzo korzystne warunki: 475 milionów mieszkańców i terytorium 9 600 000 kilometrów kwadratowych. Rzeczywiście stoją przed nami trudności, bardzo wiele. Ale mocno wierzymy, że dzięki heroicznej walce ludność kraju pokona ich wszystkich.
Chińczycy mają bogate doświadczenie w pokonywaniu trudności. Jeśli nasi przodkowie, a także my, moglibyśmy przetrwać długie lata skrajnych trudności i pokonać potężnych krajowych i zagranicznych reakcjonistów, dlaczego nie możemy teraz, po zwycięstwie, zbudować zamożnego i kwitnącego kraju? Dopóki będziemy trzymać się naszego stylu prostego życia i ciężkiej walki, tak długo, jak będziemy zjednoczeni i tak długo, jak będziemy trwać w demokratycznej dyktaturze ludu i jednoczyć się z naszymi zagranicznymi przyjaciółmi, będziemy w stanie odnieść szybkie zwycięstwo na froncie ekonomicznym.
Wraz z rozwojem budownictwa gospodarczego nastąpi wzrost budownictwa w sferze kultury. Era, w której Chińczycy uważani byli za niecywilizowanych, dobiegła końca. Pojawimy się na świecie jako naród o zaawansowanej kulturze.2
Cel Nowej Demokracji
Cel Nowej Demokracji był już dawno rozumiany przez Mao Zedonga. I rzeczywiście, jego zrozumienie sytuacji w Chinach zostało uznane przez Komunistyczną Partię Chin.
Na Siódmym Kongresie, od 23 kwietnia do 11 czerwca 1945 roku, 754 delegatów reprezentujących 1,2 miliona członków partii poparło raport Mao Zedonga zatytułowany «O rządzie koalicyjnym».
Mao Zedong wyjaśnił w tym raporcie:
Co zatem proponujemy? Proponujemy ustanowienie, po całkowitej klęsce japońskich agresorów, systemu państwowego, który nazywamy Nową Demokracją, to znaczy jednolitofrontowego sojuszu demokratycznego opartego na przytłaczającej większości ludu, pod kierownictwem klasy robotniczej.
Jest to ten rodzaj systemu państwowego, który naprawdę spełnia żądania przytłaczającej większości chińskiej populacji, ponieważ może wygrać i rzeczywiście zdobywa aprobatę, po pierwsze, milionów robotników przemysłowych i dziesiątek milionów rzemieślników i robotników rolnych, po drugie, chłopstwa, które stanowi 80 procent ludności Chin, czyli 360 mln z 450 mln ludności, i po trzecie, licznej rzeszy drobnomieszczaństwa miejskiego, jak również burżuazji narodowej, oświeconej szlachty i innych patriotów […].
Polityka Nowej Demokracji, za którą się opowiadamy, polega na obaleniu ucisku zewnętrznego i wewnętrznego ucisku feudalnego i faszystowskiego, a następnie ustanowieniu nie demokracji starego typu, ale systemu politycznego, który jest zjednoczonym frontem wszystkich klas demokratycznych. […].
Zasadą organizacyjną państwa nowodemokratycznego powinien być centralizm demokratyczny, a zjazdy ludowe określają główne kierunki polityki i wybierają rządy różnych szczebli. Jest jednocześnie demokratyczny i scentralizowany, to znaczy scentralizowany na podstawie demokracji i demokratyczny pod scentralizowanym kierownictwem. Jest to jedyny system, który może dać pełny wyraz demokracji z pełnymi uprawnieniami zgromadzonymi na kongresach ludowych na wszystkich szczeblach, a jednocześnie zagwarantować scentralizowaną administrację z rządami na każdym szczeblu sprawującym scentralizowane zarządzanie wszystkimi sprawami powierzonymi im przez kongresy ludowe na odpowiednim szczeblu i chroniące to, co jest niezbędne dla demokratycznego życia ludu.
Armia i inne siły zbrojne stanowią ważną część aparatu nowodemokratycznej władzy państwowej, bez której nie można obronić państwa. Podobnie jak wszystkie inne organy władzy, siły zbrojne nowodemokratycznego państwa należą do ludu i chronią lud; nie mają nic wspólnego z wojskiem, policją itp. starego typu, które należą do nielicznych i uciskają lud […].
My komuniści nie ukrywamy naszych poglądów politycznych. Zdecydowanie i ponad wszelką wątpliwość naszym przyszłym lub maksymalnym programem jest przeniesienie Chin do socjalizmu i komunizmu. Zarówno nazwa naszej partii, jak i nasz światopogląd marksistowski jednoznacznie wskazują na ten najwyższy ideał przyszłości, przyszłości o niezrównanej jasności i świetności.
Każdy komunista wstępując do Partii ma w sercu dwa jasno określone cele: rewolucję nowodemokratyczną teraz oraz socjalizm i komunizm w przyszłości, i o nie będzie walczył pomimo wrogości wrogów komunizmu oraz ich wulgarnych i ignoranckich oszczerstw, nadużyciami i wyśmiewaniem, z którymi musimy zdecydowanie walczyć. Jeśli chodzi o sceptyków, którzy mają dobre intencje, powinniśmy im wszystko tłumaczyć z dobrą wolą i cierpliwością i nie atakować ich. Wszystko to jest bardzo jasne, zdecydowane i jednoznaczne.
Ale wszyscy komuniści i sympatycy komunizmu w Chinach muszą walczyć o osiągnięcie celu obecnego etapu; muszą walczyć z obcym i feudalnym uciskiem, aby wyzwolić Chińczyków z ich nędznej kolonialnej, półkolonialnej i półfeudalnej sytuacji i ustanowić kierowane przez proletariuszy nowodemokratyczne Chiny, których głównym zadaniem jest wyzwolenie chłopstwa, Trzy Ludowe Zasady Chin rewolucyjnych dra Sun Jat-Sena, Chiny, które są niezależne, wolne, demokratyczne, zjednoczone, zamożne i potężne.
To właśnie robimy. Wraz z masami narodu chińskiego my, komuniści, bohatersko walczymy o ten cel przez ostatnie dwadzieścia cztery lata.
Jeśli jakikolwiek sympatyk komunistów lub komunista mówi o socjalizmie i komunizmie, ale nie walczy o ten cel, jeśli umniejsza tę rewolucję burżuazyjno-demokratyczną, mięknie lub nieco zwalnia i wykazuje co najmniej nielojalność i chłód lub niechętnie przelewa krew lub oddaje za to życie, to świadomie lub nieświadomie taki człowiek w mniejszym lub większym stopniu zdradza socjalizm i komunizm i na pewno nie jest politycznie świadomym i zagorzałym bojownikiem o komunizm. Jest to prawo marksizmu, że socjalizm można osiągnąć tylko poprzez etap demokracji.
A w Chinach walka o demokrację trwa długo. Złudzeniem byłoby próbować budować społeczeństwo socjalistyczne na gruzach porządku kolonialnego, półkolonialnego i półfeudalnego bez zjednoczonego państwa nowodemokratycznego, bez rozwoju sektora państwowego gospodarki nowodemokratycznej, prywatnego sektora kapitalistycznego i spółdzielczego, kultury narodowej, naukowej i masowej, tj. kultury nowodemokratycznej, bez wyzwolenia i rozwoju indywidualności setek milionów ludzi — krótko mówiąc, bez gruntownej burżuazyjno-demokratycznej rewolucji nowego typu kierowanej przez partię komunistyczną.3
Konsekwencją Siódmego Kongresu było to, że «Myśl Mao Zedonga» stała się linią nowej konstytucji partii, po «Rezolucji w niektórych kwestiach historycznych», która uważała Mao Zedonga za tego, który przeprowadził poprawną komunistyczną analizę Chin. Mao został także wybrany przewodniczącym Komitetu Centralnego, a pod koniec sierpnia 1945 r. przewodniczącym nowo zreorganizowanej Rady Wojskowej Komitetu Centralnego.
Pierwsze sukcesy
W latach 1945-1949 Armia Ludowo-Wyzwoleńcza, złożona z 1,2 mln oficerów i żołnierzy, musiała stawić czoła Kuomintangowi i jego 4,3 mln żołnierzy, popieranym przez imperializm Stanów Zjednoczonych: 50 000 marines strzegło strategicznych miejsc, a 100 000 innych w nadmorskiej prowincji Szantung, sprzęt i szkolenie a nawet transport zostały dostarczone do 500 000 żołnierzy.
Jednak kluczem do sukcesu była umiejętność mobilizowania mas zgodnie z ideologią komunistyczną – wojna ludowa. Podczas decydującej bitwy pod Hsupeng 800 000 żołnierzy Kuomintangu stawiło czoła zaledwie 660 000 żołnierzom Armii Ludowo-Wyzwoleńczej, ale także 600 000 nieregularnych i 5,3 mln ludzi pomagających.
W tym kontekście, w 1949 roku, po zwycięstwie w całych kontynentalnych Chinach, sytuacja była bardzo trudna. Inflacja, braki żywności, ale też brak transportu i komunikacji. Zniszczone zostały na przykład połączenia kolejowe. Chiny nie miały nawet służby meteorologicznej ani fabryk rowerów. Stało się tak nie tylko z powodu wojny: zacofana sytuacja Chin pogorszyła problemy.
Z tego powodu pierwszym zadaniem Komunistycznej Partii Chin było przeprowadzenie rewolucji agrarnej, a obszarnicy widzieli, jak ich ziemie są przekazywane masom. Była to część Rewolucji Nowodemokratycznej, która ustanowiła sądy ludowe na wszystkich szczeblach jurysdykcji, a zatem osądzała i potępiała obszarników.
Państwo nowodemokratyczne promowało także stowarzyszenia chłopskie, zrzeszenia przemysłowe i rzemieślnicze, lokalne milicje i nowe systemy nawadniające, aby nowa forma mogła zatriumfować nad starą. Od 1953 r. państwo promowało spółdzielcze gospodarstwa rolne, w których powszechnie stosowano nowe nawozy, nasiona i sprzęt. Już w 1957 roku 90% rolników było w spółdzielniach.
Ale złamanie fundamentalnej podstawy imperialistycznej penetracji oczywiście nie wystarczyło. Dlatego w miastach kompradorska burżuazja, działająca jako lokaje imperializmu, widziała, jak jej przedsiębiorstwa zostały skonfiskowane przez państwo. Burżuazja narodowa, która była bardzo słaba, mogła nadal produkować i sprzedawać swoje towary, ale z regulacją cen, płac, warunków pracy.
System bankowy został znacjonalizowany i oddany pod kontrolę Ludowego Banku Chin. Dlatego w 1952 r. inflacja znów była pod kontrolą, pojawiła się nowa solidna waluta zwana «juanem», a sektor kapitalistyczny stanowił tylko 17% całości. W latach 1949-1957 produkcja żywności podwoiła się. W zasadzie w pierwszych pięciu latach po 1949 r. przeciętna roczna stopa wzrostu dochodu narodowego sięgała 9%.
Główną rolę odegrał tu ZSRR. Powstało 700 projektów rozwojowych, kadra została wysłana z ZSRR, a chińscy studenci wyjechali na naukę do ZSRR. ZSRR w całości utworzył 219 zakładów przemysłowych: huty, rafinerie ropy naftowej, fabryki samolotów i ciężarówek, elektrownie.
ZSRR dostarczył również plany dla innych fabryk, zaprojektował tysiące maszyn i innego sprzętu, pomógł zorganizować i zarządzać produkcją itp. Pierwszy plan pięcioletni został zorganizowany w 1953 roku, w szczególności w celu rozwinięcia silnego przemysłu w dziedzinie stali, chemikaliów i węgla.
W latach 1952-1957 produkcja w milionach ton wzrosła z 64 do 124 węgla, 1,9 do 5,86 surówki, 1,35 do 5,24 stali, 194 do 740 nawozów chemicznych, 0,44 do 2 ropy naftowej. Liczba obrabiarek wzrosła z 13 734 do 80 000, a moc elektryczna w tysiącach milionów kW z 7,26 do 19,1.
Komunistyczna Partia Chin również rozpoczęła kilka kampanii wspierających ruch. Jedną z nich, w 1951 roku, była «Trzy Anty»: przeciw korupcji, przeciw marnotrawstwu i przeciw biurokracji, inną w 1952 roku było «Pięć Anty»: przeciw przekupstwu, przeciw kradzieży mienia państwowego, przeciw uchylaniu się od płacenia podatków, przeciw oszustwom przy kontraktach rządowych i przeciw kradzieży państwowych informacji gospodarczych.
Nowe prawo małżeńskie, uchwalone już w 1950 r., zezwalało również kobietom na korzystanie z takich samych praw jak mężczyźni, pod hasłem «Mężczyźni i kobiety są równi; każdy jest wart jego (lub jej) soli».
W 1954 r. udało się stworzyć pierwszą konstytucję Chińskiej Republiki Ludowej.
Niemniej jednak sprzeczności w kraju osiągnęły nowy poziom. Ważną odpowiedzią w 1955 roku była «Dyrektywa o rozpoczęciu walki o wyczyszczenie ukrytych elementów kontrrewolucyjnych», czyszcząca Partię i Państwo z elementów oportunistycznych pochodzących od Kuomintangu, obszarników lub intelektualistów.
Aby kontynuować ten ruch przeciwko biurokracji, partia rozpoczęła w kwietniu 1956 roku kampanię Stu Kwiatów. Mao Zedong teoretyzował tę zasadę w 1957 roku w swoim słynnym dokumencie zatytułowanym «O prawidłowym postępowaniu ze sprzecznościami wśród ludzi».
Według Mao Zedonga brakowało zrozumienia, w jaki sposób sprzeczności mogą być różne, a więc rozwiązywane w różny sposób. Wyjaśnił, że:
Sprzeczności między nami a wrogiem są sprzecznościami antagonistycznymi. W szeregach ludu sprzeczności między ludem pracującym są nieantagonistyczne, natomiast sprzeczności między klasami wyzyskiwanymi a wyzyskiwaczami mają wymiar nieantagonistyczny i antagonistyczny […].
«Niech rozkwitnie sto kwiatów, niech rywalizuje sto szkół myśli» i «długotrwała koegzystencja i wzajemna kontrola» – jak powstały te hasła? Zostały one wysunięte w świetle specyfiki Chin, w uznaniu utrzymującego się różnego rodzaju sprzeczności w społeczeństwie socjalistycznym oraz w odpowiedzi na pilną potrzebę przyspieszenia rozwoju gospodarczego i kulturalnego kraju.
Przyzwolenie na rozkwit stu kwiatów i współzawodnictwo stu szkół myśli to polityka promowania postępu w sztuce i nauce oraz rozkwitu kultury socjalistycznej na naszej ziemi. Różne formy i style w sztuce powinny się swobodnie rozwijać, a różne szkoły naukowe powinny swobodnie rywalizować.
Uważamy, że stosowanie środków administracyjnych w celu narzucenia jednego określonego stylu w sztuce lub szkole i zakazania innego stylu jest szkodliwe dla rozwoju sztuki i nauki. Kwestie dobra i zła w sztuce i nauce powinny być rozstrzygane poprzez swobodną dyskusję w kręgach artystycznych i naukowych oraz poprzez praktyczną pracę w tych dziedzinach.
Nie powinny być rozliczane w zbyt prosty sposób. Często potrzebny jest okres próby, aby ustalić, czy coś jest dobre, czy złe. Na przestrzeni dziejów na początku nowe i poprawne rzeczy często nie zdobywały uznania większości ludzi i musiały się rozwijać przez wzloty i upadki poprzez walkę.
Często właściwe i dobre rzeczy uważano najpierw nie za pachnące kwiaty, ale za trujące chwasty. Teoria Kopernika o Układzie Słonecznym i teoria ewolucji Darwina zostały kiedyś odrzucone jako błędne i musiały pokonać zaciekłą opozycję.
Historia Chin dostarcza wielu podobnych przykładów. W społeczeństwie socjalistycznym warunki rozwoju nowego są radykalnie różne i znacznie lepsze niż w starym społeczeństwie. Niemniej jednak często zdarza się, że nowe, rosnące siły są wstrzymywane, a rozsądne idee tłumione.
Poza tym nawet przy braku ich celowego tłumienia, rozwój nowych rzeczy może być utrudniony po prostu przez brak rozeznania. Dlatego należy uważać na kwestie dobra i zła w sztuce i nauce, zachęcać do swobodnej dyskusji i unikać pochopnych wniosków Wierzymy, że taka postawa pomoże zapewnić względnie płynny rozwój sztuki i nauki […].
Jest nieuniknione, że burżuazja i drobnomieszczaństwo dadzą wyraz swoim własnym ideologiom. Nieuniknione jest, że będą uparcie bronić się w kwestiach politycznych i ideologicznych wszelkimi możliwymi sposobami. Nie możesz oczekiwać, że zrobią inaczej. Nie powinniśmy stosować metody tłumienia i uniemożliwiać im wyrażanie siebie, ale powinniśmy im na to pozwolić, a jednocześnie dyskutować z nimi i kierować na nich odpowiednią krytykę.
Niewątpliwie musimy krytykować błędne idee każdego opisu. Z pewnością nie byłoby dobrze powstrzymywać się od krytyki, patrzeć, jak błędne idee rozprzestrzeniają się bez kontroli i pozwalać im zdominować pole. Błędy należy krytykować i zwalczać trujące chwasty, gdziekolwiek się pojawią.
Taka krytyka nie powinna być jednak dogmatyczna i nie należy stosować metody metafizycznej, lecz należy dążyć do zastosowania metody dialektycznej. Potrzebna jest naukowa analiza i przekonująca argumentacja.
Krytyka dogmatyczna niczego nie rozstrzyga. Jesteśmy przeciwni wszelkiego rodzaju trującym chwastom, ale Ewa musi starannie odróżnić, co jest naprawdę trującym chwastem od tego, co jest naprawdę pachnącym kwiatem. Wraz z masami ludzi musimy nauczyć się uważnie rozróżniać te dwa rodzaje i stosować właściwe metody do walki z trującymi chwastami.4
Trend prawicowy i walka z nim
Jednak w samej partii nasilał się już nurt rewizjonistyczny. Sprzeciwiał się kolektywizacji, podtrzymując te same poglądy co Tito, Gomułka itp. w krajach Europy Wschodniej.
Po atakach Chruszczowa na Stalina i jego zamachu stanu w Związku Radzieckim chińscy rewizjoniści poczuli, że mają również możliwość przejęcia władzy. Świadczy o tym wzmianka o nazwisku Mao przez prezydenta kraju Liu Shaoqi: 104 razy w raporcie zjazdu Komunistycznej Partii Chin z 1954 roku, tylko 4 razy w 1956 roku. W 1956 partia usunęła również z konstytucji zasadę «myśli Mao Zedonga». W tym sensie kampania Stu kwiatów została wykorzystana przez rewizjonistów do promowania krytyki reżimu i przeprowadzenia kontrrewolucyjnego zamachu stanu.
Taki też jest sens dokumentu Komunistycznej Partii Chin w sprawie Stalina, który broni go przed otwartą krytyką Chruszczowa, ale w sposób dość sprzeczny i łagodny. Łatwo jest to postrzegać jako «kompromis», który wkrótce zniknie, gdy wybuchnie walka dwóch linii.
Trzeba przypomnieć, kim byli główni protagoniści w kierunku Partii. Liderem był Mao Zedong, ale był też Liu Shaoqi, który był prawicowcem i uważany za «numer 2», który odgrywał kluczową rolę w wewnętrznych sprawach partii.
Premier Dżu Enlai był raczej «centrystowski» i odgrywał ważną rolę w sprawach międzynarodowych, ale także w administracji. Mamy też Denga Xiaopinga, szefa sekretariatu Komunistycznej Partii Chin, który wkrótce miał zostać przywódcą prawicowej frakcji.
Tak więc partia, która miała 4,5 miliona członków w 1949 i 10,7 miliona członków w 1956, była silniejsza i lepiej zorganizowana, ale infiltrowana przez rewizjonistów.
Niemniej jednak w tym czasie Partii udało się jeszcze zdecydowanie zareagować kolejną kampanią, pod nazwą Ruch Antyprawicowy, wymierzoną w ponad 500 000 osób.
A linię trzeba było skorygować, aby uniknąć triumfu rewizjonizmu. Pierwszym krokiem była już nacjonalizacja ostatnich kapitalistycznych pozostałości przemysłu, handlu i rzemiosła.
W 1956 r. wszystkie przedsiębiorstwa przemysłowe należały albo tylko do państwa (67,5% z nich), albo do wspólnych projektów publiczno-prywatnych. Prawie 92% rzemieślników zorganizowało się również w spółdzielniach.
W ten sam sposób rolnictwo zostało skolektywizowane, a Mao odegrał kluczową rolę w opracowaniu «narodowego programu rolnego». Dokonano «małego skoku», przy 60% wzroście inwestycji.
Mao Zedong opublikował następnie nowy dokument zatytułowany «O dziesięciu głównych związkach»5; chciał niewielkiej zmiany w stosunku inwestycji przemysłu lekkiego do inwestycji przemysłu ciężkiego, z 1 do 8 na 1 do 7. Celem było wspieranie skolektywizowanego rolnictwa lekkimi surowcami przemysłowymi.
Było to tym bardziej konieczne, że w 1956 r. do miast przeniosło się 6,3 mln ludzi, co spowodowało zaciągnięcie jednej siódmej państwowych rezerw zbożowych. Zrównoważony rozwój gospodarki socjalistycznej był bardzo trudny do osiągnięcia, a sytuacja w Chinach była złożona, pomimo ogromnej powodzi w 1956 r. i kolejnych złych zbiorów w 1967 r., również spowodowanych warunkami pogodowymi.
Zdolności planistyczne były bardzo słabe. Państwowa Komisja Planowania mogła zorganizować jedynie produkcję 28 pozycji do dystrybucji krajowej w 1952 roku. Liczba ta wzrosła do 96 w 1953, 134 w 1954, 163 w 1955 i 235 w 1956.
To nie były jedyne problemy. Kolektywizację wyraźnie utrudniało podejście administracyjne, dalekie od lokalnych priorytetów, skłaniające się ku biurokracji.
Ponieważ kampania «Stu Kwiatów» nie była w stanie rozwiązać problemów, została zakończona 8 czerwca 1957 r. przez artykuł wstępny w «Renmin Ribao», Dzienniku Ludowym i wykonano kolejny krok: był to Wielki Skok Naprzód.
Rzeczywiście, celem było znalezienie drogi między prawicowcami, którzy chcieli liberalnej polityki na wsi i położenia kresu kolektywizacji, a innymi, którzy chcieli podążać za biurokratycznym modelem panującym w ZSRR Chruszczowa. Oczywiście była to tylko kwestia priorytetowa wśród prawicowców, ponieważ oba obozy podzielały te wartości.
Wszyscy prawicowcy chcieli większej elastyczności w sensie liberalnym, z jednostką w centrum procesu.
Wielki skok naprzód
Pytanie było bardzo łatwe do zrozumienia dla prawdziwych komunistów w Chinach. Stawili czoła dwóm niebezpieczeństwom, blokując natychmiastową kontrrewolucyjną możliwość odbudowy kapitalizmu.
Pierwszym z nich była pragmatyczna pokusa, by autoryzować kapitalistyczne przedsiębiorstwa jako «narzędzie» rozwoju sił wytwórczych. Drugim było przejęcie władzy przez specjalistów i kadry państwowe, ze zniszczeniem partii.
W ZSRR pierwsze zagrożenie niosło historycznie głównie bucharinizm i trockizm, drugim była klika Chruszczowa.
W tym kontekście pozostała tylko jedna możliwość: wezwanie mas. Tylko wyzwolona siła mas była w stanie zmodernizować chińską gospodarkę w tej strasznej sytuacji, nie wpadając w ręce zwolenników restauracji kapitalizmu. To jest właśnie sens Wielkiego Skoku Naprzód.
Ideologicznie odpowiedź ta nie charakteryzowała się jeszcze podejściem, które należałoby nazwać «maoistowskim». W rzeczywistości Mao Zedong bezpośrednio podążał za stanowiskiem Stalina, wypracowanym w latach czterdziestych i pięćdziesiątych i cechującym się pewnym subiektywizmem.
Zapominając, że sprzeczność jest wewnętrzna, komuniści myśleli wówczas, że można działać z zewnątrz, aby przekształcić materię i dostosować ją do ludzkich potrzeb. Z tego powodu Wielki Skok miał dwa aspekty: po pierwsze był modernizacją i obroną kolektywizacji. W ten sposób wyrażał subiektywistyczny, drobnomieszczański nurt typu anarchosyndykalistycznego.
Wielki Skok był rzeczywiście wezwaniem do rozwijania sił wytwórczych bez podporządkowania się specjalistom, wykorzystując doświadczenia mas do uogólniania łatwych i praktycznych rozwiązań.
Słynnym krokiem w tym kierunku było utworzenie komun ludowych. Celem było dokonanie skoku w koncentracji struktur chłopskich. Chłopi mieli się zjednoczyć, aby zorganizować swoją produkcję, ale także rzeczywistość życia codziennego, od kuchni po szkoły.
Pod koniec sierpnia 1958 r. w 8730 komunach ludowych zjednoczono 37 780 gospodarstw domowych. Na koniec września tego samego roku w 26 425 gminach ludowych zrzeszonych było 121 940 gospodarstw domowych. Oznacza to, że zniknęło 750 000 spółdzielni, a masy w kraju zostały zorganizowane na poziomie krajowym w komunach ludowych, jako forma bardziej rozwinięta społecznie.
Każda komuna ludowa składała się przeciętnie z 22 000 osób, które musiały być zorganizowane politycznie, aby mogły tworzyć rzeczywistą jednostkę produkcyjną. Oznacza to, że komunę ludową uważano za samowystarczalny na wszystkich szczeblach twór, który musiał produkować nawozy, organizować małe piece do produkcji surówki, zarządzać szkołami (większość ludności nadal była analfabetami) i milicjami, organizować własną administracje.
Jeśli chodzi o pracę, były dwa poziomy produkcji: brygada i zespół, przy czym każda komuna ludowa liczyła około szesnastu brygad, każda po siedem zespołów (po około 200 osób). Zespoły zajmowały się pracą w gospodarstwie, brygada zajęciami dla średnim szczeblu (warsztaty, szkoły podstawowe), a komuna troszczyła się o małe fabryki, szpitale, szkoły średnie itp.
W życiu codziennym oznaczało to tworzenie wspólnych kuchni i żłobków, stołówek, a także rozpowszechnianie zbiorników wodnych, basenów retencyjnych, studni, kanałów irygacyjnych. Jednym ze słynnych wydarzeń podczas tego procesu była budowa 71-kilometrowego Kanału Czerwonej Flagi. Uważa się, że podczas Wielkiego Skoku Naprzód i tylko w 1958 r. przeniesiono 580 milionów metrów sześciennych ziemi.
Komuny ludowe rzeczywiście nie były od siebie odcięte, organizowano też oczywiście zbiorową pracę na szczeblu ogólnokrajowym. Ogromne znaczenie miał zarząd państwowy – pierwsza fabryka traktorów pojawiła się dopiero w 1958 roku. Jednak głównym aspektem Wielkiego Skoku było zachowanie spójności rozwoju gospodarki, mobilizacja mas pozwalająca uniknąć kontrrewolucyjnego zamachu stanu.
Oczekiwanie było wielkie; liczono, że przy lokalnej produkcji stali uda się w tej dziedzinie dogonić Wielką Brytanię w zaledwie piętnaście lat.
Problemy Skoku
Skok nie mógł spełnić oczekiwań Partii Komunistycznej. Głównym problemem były fatalne warunki pogodowe, susze i powodzie na ogromną skalę, które spowodowały spadek produkcji rolnej o 14% w 1959 i o 13% w 1960. W 1961 produkcja wróciła do poziomu z 1952. Państwo musiało skupić zboże na rynku międzynarodowym, 5 mln ton rocznie.
To nie wszystko. ZSRR poparł frakcję rewizjonistyczną i przestał pomagać Chinom, próbując przerwać walkę z rewizjonizmem rozpoczętą przez Mao Zedonga. W 1960 roku, z dnia na dzień, 15 000 inżynierów i pracowników z ZSRR opuściło kraj, niszcząc wszystkie plany przed wyjazdem.
Oznaczało to w zasadzie, że przemysł został zatrzymany i spadł o 38% w 1961 roku, a następnie o 16% w 1962 roku.
Ale były też błędy subiektywne, oparte na tym samym problemie, który dotknął ZSRR na początku lat osiemdziesiątych. Plan Wielkiego Skoku Naprzód był w swojej metodzie słusznie oparty na materializmie dialektycznym.
Dlatego woluntaryzm jako nurt lewicowy był bardzo silny, próbując zrekompensować pojawiające się problemy. Jednym z przykładów było to, że ponieważ w masach nie było wystarczająco dużo nauki, stal produkowana na wsi była czasami bezużyteczna. Ogromna masowa mobilizacja nie mogła tego zrekompensować.
Inny przykład jest bardzo znany: kampania Czterech Szkodników przeciwko wróblom, szczurom, muchom i komarom. Uznano, że zwierzęta te szkodzą ludziom i ich eksterminacja przyniesie stan równowagi w produkcji dla ludzi, gdyż obliczono, że szczury zjadały 350 mln kg pożywienia, a każdy wróbel 3 kg zboża. Była to również kwestia higieny dla mas.
Oczywiście subiektywistycznym błędem było oddzielenie tych zwierząt w sposób abstrakcyjny od ogólnej biosfery. Niszczenie gniazd i straszenie ptaków (m.in. uderzaniem w garnki i patelnie) było de facto torowaniem drogi dla owadów.
Wróble zostały zastąpione przez karaluchy, ale było już za późno, a zresztą zasada była taka sama. Uważając, że człowiek musi zwyciężyć naturę, Mao Zedong poszedł tą samą błędną ścieżką, co ZSRR w latach pięćdziesiątych.
Wybudować i ulepszyć 85 mln toalet, wykopać 1,6 mln km rowów, miało sens, ale walka ze zwierzętami była niezrozumieniem rzeczywistości jako całości. Ten sam problem rzeczywiście wystąpił z masowym wylesianiem lub z masową tendencją do urbanizacji, gdy populacja miast wzrosła z 57 do 100 milionów w latach 1949 i 1957.
Planowano, ale jednostronnie uważano rozwój sił wytwórczych za sam w sobie z konieczności pozytywny, podążając za błędami Stalina, które polegały na zapominaniu o istniejących sprzecznościach, głównie między miastem a wsią, między pracą fizyczną a umysłową.
Mao Zedong to rozumiał, ale sytuacja była już ciężka. W kwietniu 1959 musiał ustąpić ze stanowiska przewodniczącego Chińskiej Republiki Ludowej, a jego miejsce zajął prawicowy Liu Shaoqi.
Latem tego samego roku Mao stanął także w obliczu próby zamachu stanu ze strony ministra obrony Penga Dehuaia, który został pokonany. Mimo to, oznaczało to wzrost popularności Denga Xiaopinga, sławnego w 1962 r. z uwagi na temat rolnictwa: «Myślę, że nie ma znaczenia, czy jest to biały kot, czy czarny; kot, który łapie myszy, to dobry kot».
Były dwie linie, z Mao po jednej stronie, Liu Shaoqim i Dengiem Xiaopingiem po drugiej. Starcie było nieuniknione i dlatego Mao wezwał do Wielkiej Proletariackiej Rewolucji Kulturalnej.
1o-demokratycznej-dyktaturze-ludu-1949.pdf (wordpress.com)
2THE CHINESE PEOPLE HAVE STOOD UP! (marxists.org)
3ON COALITION GOVERNMENT (marxists.org)
4ON THE CORRECT HANDLING OF CONTRADICTIONS AMONG THE PEOPLE (marxists.org)