Nota od tłumacza: kolejna część tekstu wydanego w 1981 roku przez Komunistyczny Związek Robotniczy Niemiec (Kommunistischer Arbeiterbund Deutschlands).
W pierwszych latach po przejęciu władzy przez Gierka sytuacja ludzi pracy uległa chwilowemu polepszeniu. Przeciętny miesięczny zarobek wzrósł z 2 235 złotych w roku 1970 do 3 500 złotych w roku 1975. Według oficjalnych informacji przeciętny wzrost dochodu realnego, po odjęciu wzrostu cen, wzrastał o 7% rocznie. Całkowite wydatki na świadczenia socjalne zostały w tym samym okresie podniesione z 53 na 104 miliarda złotych.1
Na VII Zjeździe Partii Gierek dumnie wyjaśniał:
„Dzisiaj możemy stwierdzić: nasze społeczeństwo żyje lepiej i jest bogatsze niż przed pięcioma laty.”2
Jednakże ta gospodarcza poprawa była tylko tymczasowa. Na tym samym partyjnym zjeździe Gierek zmuszony był przyznać:
„Znaczenie problemu żywnościowego staje się coraz większe. (…) Problemy z zaspokojeniem popytu na niektóre towary wysokiej jakości, przede wszystkim na mięso, są obecnie głównym czynnikiem, który niekorzystnie wpływa na równowagę rynkową. Tym samym ograniczają one możliwość podniesienia dochodów społeczeństwa.”3
Problem „struktury cenowej na podstawowe środki spożywcze” miał zostać poddany „analizie”:
„Władza powinna taką analizę w nadchodzących latach wykonać i po konsultacjach z ludem pracującym zatwierdzić odpowiednie propozycje.”4
Oznaczało to, że podniesienie cen odbije się niekorzystnie na robotnikach, tak jak miało to miejsce w 1970 roku. Dodatkowo robotnicy zostaliby zmuszeni do wykonywania dodatkowych zmian oraz rezygnacji z wolnych sobót. Wszystkie te obostrzenia miały być wprowadzone przede wszystkim w celu podniesienia eksportu.
Polscy rewizjoniści wiedzieli jednak, że klasa robotnicza nie przyjmie tych zmian bez sprzeciwu. Za pomocą wszystkich dostępnych środków próbowali więc zapobiec protestom: obietnicami, naciskiem i przekupowaniem aktywnych sił udało im się doprowadzić do rozwiązania komitetów strajkowych. Aktywni uczestnicy protestów z komitetów strajkowych zostali włączeni do zarządów i rad zakładowych. Gierek na wielokrotnie już cytowanym zgromadzeniu strajkowym przyznał co było celem tych zachowań:
„Jednak jeżeli ci towarzysze są już w instancjach, które w demokratyczny sposób zostały wybrane w zgodzie z intencjami załogi, to musicie się także tym instancjom podporządkować. Bez tych instancji nie możecie robić tego co wam się podoba, a co by mogło podkopać autorytet tych instancji.”5
Wraz z kodeksem pracy z 1975 roku zostały stworzone przesłanki ku temu, by na wszelkie strajki lub wszelkie akcje sprzeciwu wobec władzy odpowiadać bezzwłocznymi zwolnieniami, co także miało miejsce w 1976 roku.
Szczególnie bezwzględnie postąpiono z prawdziwymi komunistami, którzy przejrzeli rewizjonistyczne kłamstwo i w 1965 roku założyli nielegalnie działającą Komunistyczną Partię Polski (KPP):
„Faszystowskie metody walki organów bezpieczeństwa w Polsce skierowane przeciwko KPP są różnorodne i niewybredne w środkach. Szerokie jest spektrum różnorakich form dywersji i popełnianych prowokacji przez organy rewizjonistycznej tajnej policji. Począwszy od podających się za niewinnych felietonistów, którzy próbują bagatelizować istnienie KPP, aż do aresztowań, procesów oraz podstępnych mordów członków KPP.”6
Jednakże zaostrzające się problemy ekonomiczne także i tym razem wywołały opór robotników. Lud pracujący coraz wyraźniej dostrzegał to, że został oszukany również przez Gierka. Nie dał się odciągnąć od protestu ani przez obietnice, ani za pomocą ucisku. Tak jak w 1970 roku, tak i w roku 1976 na podwyżki cen odpowiedziano protestami. 24 czerwca 1976 roku premier Jaroszewicz zapowiedział w parlamencie podniesienie cen na różne podstawowe środki spożywcze: do 69% na mięso, do 100% na cukier.
W różnych miastach doszło następnie do strajków, a w Radomiu i Ursusie do gwałtownych starć.
Strajki zostały zapoczątkowane przez robotników zakładów zbrojeniowych im. generała Waltera. Załoga zakładów traktorowych Ursusa pod Warszawą także przystąpiła do strajku. Zarówno w Radomiu, jak i w Ursusie milicja brutalnie wystąpiła przeciwko strajkującym. Ponownie doszło do rozruchów z ofiarami śmiertelnymi.
Nacisk strajkujących był tak duży, że już następnego dnia polskie władze musiały wycofać się z podwyżek cen. Następnie strajk został przerwany. Rewizjoniści próbowali jednak wszystkimi środkami doprowadzić do rozbicia niebezpiecznego dla nich ruchu robotniczego: tysiące uczestników strajków zostało zwolnionych z pracy, setki z nich zostało aresztowanych, a wielu zostało skazanych za „plądrowanie mienia” itd. Niektórzy nawet na 10 lat więzienia. Jak niegdyś Gomułka, tak i Gierek wygłaszał teraz mowy o „asocjalnych i niszczycielskich elementach” w społeczeństwie.
Protesty były jednak na tyle silne, że 3 lutego 1977 roku Gierek musiał ogłosić amnestię dla załogi Ursusa, dzięki czemu zwolnieni zostawali stopniowo przywracani do pracy. Podobnie jak za czasów Gomułki, to „prawo łaski” przysługiwało tylko „wszystkim tym, którzy są skorzy do skruchy i dla których istnieje nadzieja, że nigdy nie wkroczą ponownie na ścieżkę przestępstwa.”7
Jeszcze dzisiaj polscy robotnicy walczą o odpowiednie przedstawienie i ocenę wydarzeń z 1976 roku.8 W sierpniu 1981 roku robotnicy w Radomiu domagali się całkowitego wyjaśnienia przyczyn stłumienia powstania robotniczego z 1976 roku oraz ukarania odpowiedzialnych. Rząd musiał zgodzić się na utworzenie komisji śledczej.9
Wydarzenia roku 1976 pokazały, że w wyniku narastającego wyzysku i ucisku, przeciwieństwa klasowe zaostrzają się. Robotnicy przeprowadzili swoją walkę bardziej stanowczo i zdecydowanie, a tym czego brakło była siła organizacyjna. Rewizjoniści ponownie zareagowali brutalną przemocą, choć musieli dość szybko przystać na żądania wycofania podwyżki aby zapobiec dalszym protestom robotniczym. Tym razem nie mogli zwieść robotników zmianą personelu rządzącego bądź pustymi obietnicami.
Podsumujmy więc krótko raz jeszcze mocne i słabe strony protestów polskich robotników w latach 70. z punktu widzenia taktyki marksistowsko-leninowskiej:
1. Mocną stroną było zaufanie robotników do swoich własnych sił w niezależnym i ofensywnym charakterze protestów, w zastosowaniu różnych form walki takich jak strajki i demonstracje uliczne. Słabą stroną, która wypłynęła szczególnie w 1976 roku, był brak organizacji walki obejmującej szerokie masy i partii rewolucyjnej silnie zakorzenionej w klasie robotniczej.
2. Siła tkwiła w zdecydowanej walce z wyzyskiem i uciskiem, w ścisłym powiązaniu żądań ekonomicznych i politycznych, które rozwinęły się w toku walki, zwłaszcza w 1970 roku. Protesty te nie były jednak świadomą walką jednej klasy przeciwko drugiej i były przeważnie ograniczone do pojedynczych części kraju. Z powodu występujących jeszcze iluzji dotyczących biurokratyczno-kapitalistycznego systemu brakowało im rewolucyjnej perspektywy.
Nawet jeśli szybkie cofnięcie podwyżek cen przez biurokratyczno-kapitalistyczną władzę w roku 1976 tymczasowo złagodziło sprzeczności, to nie dało się ich rozwiązać. Sprzeczności pomiędzy nową burżuazją i klasą robotniczą nie da się pogodzić. Przez nasilenie się potrójnego wyzysku ludu pracującego zaostrzyły się także przeciwieństwa między biednymi chłopami a dużą częścią drobnomieszczańskiej inteligencji w stosunku do kapitalistycznej biurokracji. Wzrósł także sprzeciw wobec wyzysku Polski, szczególnie przez radziecki socjalimperializm. Ten obiektywny i podlegający prawu proces jest podstawą do wyższego rozwoju walki klasowej. Dlatego w 1980 roku musiało dojść do wybuchu nowych protestów, masowych strajków klasy robotniczej, zawierających gospodarcze i polityczne żądania. To im należy się nasza proletariacko-internacjonalistyczna solidarność.
1Gora, Volksrepublik Polen, S. 304/305.
2Gierek, Ausgewählte Reden und Schriften, S. 236.
3Tamże, s. 249/250.
4Tamże, s. 255/266.
5Rote Fahne über Polen, S. 30.
6Es lebe die Kommunistische Partei Polens, »Rote Fahne« Nr. 2/1972, S. 6. [od tłumacza: Niech żyje Komunistyczna Partia Polski].
7Europa-Archiv Nr. 13/1977, D 365.
8Należy cały czas pamiętać, że tłumaczony tekst powstał w 1981 roku [przypis tłumacza].
9Frankfuter Rundschau vom 26.8.1981 und vom 31.8.1981.